محمود مهمان نواز - دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، استادیار گروه تاریخ دانشگاه یاسوج.
علی اعتصامی - کارشناس ارشد تاریخ اسلام

طریقت صفوی در زمان شیخ جنید (مرگ 864 ق) و شیخ حیدر (مرگ 893ق) با عبور از مرحله سجاده­نشینی و ارشاد از راهبرد نظامی برای نیل به اهداف سیاسی خویش استفاده نمودند. آن‌ها توانستند قدرت و نفوذ در امور دنیوی را به قدرت معنوی رهبران طریقت صفوی ضمیمه ساخته و تشکیلات منسجم نظامی­ای را به وجود آورده که یاری­گر شاه­اسماعیل­اول (حک930-907ق) در تشکیل سلسله صفویان بود. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر شیوه گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، درصدد پاسخ به این سؤال می­باشد که: جنگ‌های دوره شیخ جنید و حیدر در تاریخ‌نگاری دوره صفوی چگونه بازتاب یافته­اند؟ به نظر می­رسد که تاریخ‌نگاری صفوی سعی نموده با روایتی تقدیس­گرایانه، جنبه­­ای مقدس به این جنگ‌ها ببخشد. یافته‌ها نشان می­دهد که شکست و پیروزی در جنگ‌های این دوره بار حماسی به خود گرفته اما این حماسه‌سرایی‌ها رنگ و بوی اعتقادی و مذهبی دارند و نه ملی. به‌واقع تاریخ‌نگاری صفوی روایتی مقدس از جنگ‌هایی مقدس ارائه نموده که هر رخدادی (چه پیروزی و چه شکست) در بافتاری از تقدس­گرایی مورد ارزیابی قرار گرفته است. در همین راستا مورخان صفوی از تعابیر قرآنی و حدیثی و همچنین ایجاد شباهت میان رهبران طریقت صفوی و ائمه معصومین (علیهم­السلام) برای بیان و روایت این جنگ‌ها استفاده نموده­اند.  

تاریخ‌نگاری صفوی, روایت مذهبی, شیخ جنید, شیخ حیدر, جنگ مقدس