اکبر عابدی - عضو هیات علمی دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع)
محسن رادمهر - پژوهشگر دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع)

امروزه جریان تکفیر بهعنوان یک بلای خانمانسوز دامن مسلمانان جهان را گرفته است. جریانی که میکوشد برداشت افراطی و خشن خود را از مبانی تعالیبخش اسلام، در جهان پیاده کند.  در این رهگذار «القاعده» افغانستان همواره بهعنوان بنیانگذار و خط دهنده­ی جریان تکفیر در منطقه­ی غرب آسیا مورد توجه و اتقان صاحبنظران بوده و هست. زمانی بر اهمیت بررسی این جریان افزوده میشود که دریابیم بیشتر گروههای تکفیری که امروز در صف نبرد با محور مقاومت قرار گرفتهاند، ریشه در القاعده و تفکرات این جریان داشته و دارند. گروهی که «عبدالله عزام فلسطینی»،«اسامه بن‏لادن عربستانی»‏ و «ایمن­الظواهری مصری» با عنوان «القاعده» در کشور افغانستان و به بهانه­ی جهاد علیه شوروی بنیان نهادند، بعدها سرمنشا پیدایش جریانهای سلفی افراطی و تکفیری زیادی در منطقه گردید؛ به طوری که میتوان ادعا کرد که عمده تفکر جریان انحرافی تکفیر با ظهور این جریان قوت و قدرت گرفت. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی با واکاوی این جریان میکوشد تا به این سوال اساسی پاسخ دهد که عوامل زمینهساز، سیر تاریخی و نحوه­ی پیدایش القاعده بهعنوان یک جریان سلفی ـ تکفیری کدام­اند و مبانی فکری و اعتقادی  القاعده چیست؟! یافتههای پژوهش نشان میدهد که جهاد بر علیه ارتش کمونیستی شوروی، باعث شد تا سه رهبر بزرگ سلفی در افغانستان با یکدیگر ائتلاف کرده و زمینهساز پیدایش جریان جهادی فراگیری به نام «القاعده» شوند. ریشه­ی تفکرات القاعده، بر بستر اندیشه­ی سلفی استوار است و رهبران آن بهطور خاص، بیشتر از تفکر حاکم بر جریان‏های اخوانی مصر تاثیر پذیرفتهاند. همچنین این پژوهش با بررسی تفکرات رهبران القاعده به این نتیجه رسیده است که گسترش تفکر شیعه با راهبری و پرچمداری کشور شیعی ایران، همواره برای آنان خطرآفرین بوده و در پی دفع این خطر بوده و هستند.

القاعده, سلفی, تکفیری, جهاد