حسین مهتدی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس

لارنس کُلبِرگ از نظریه‌پردازان و پیشگامان روانشناسی رشد و ادامه دهندۀ نظریۀ پیاژه در زمینه رشد اخلاقی است که مراحل جدیدی را به آن افزود. کُلبِرگ تحول رشد اخلاقی افراد را در 3 سطح پیش قراردادی و قراردادی و فرا قراردادی و هر سطح را در 2 مرحله طبقه‌بندی کرد. او برای دست‌یافتن به این طبقه‌بندی معماهایی را مطرح کرد و بر اساس چگونگی استدلال پاسخ دهندگان سطح رشد اخلاقی آنان را تعیین می‌کرد. مراحل پیشنهادی کُلبِرگ بیانگر یک نوع جهان‌بینی وسیع بود که از تمرکز بر نتیجۀ مادی عمل شروع می‌شود و از خلال توجه به فرد، توجه به گروه، به روابط اجتماعی و به قانون و بالاخره به نسبیت قانون‌ها و اصول ارزش‌های جهانی می‌رسد. هدف پژوهش حاضر بررسی روان‌شناختی مراحل تحول رشد اخلاقی دانش‌آموزان مقطع متوسطۀ اول و دوم در داستان «صراخ القبور» اثر جبران خلیل جبران بر اساس نظریۀ کُلبِرگ است. بر این اساس با توجه به چگونگی استدلال افراد در پاسخ‌دهی، مراحل رشد اخلاقی آنان تعیین می‌گردد. مهم‌ترین نتایج پژوهش نشان می‌دهد که، تمام شش مرحلۀ رشد اخلاقی کُلبِرگ در داستان «صُراخ القبور» باتوجه به استدلال‌های افراد قابل اجرا است؛ همچنین جبران باتوجه جملاتی که در پایان داستان می‌آورد و نگاه فراقراردادی به مسائل، به اصول جهانی و ادبیاتی انسان‌گرا باور دارد؛ بر این اساس او در مرحلۀ 6 و در اوج رشدیافتگی اخلاقی قرار می‌گیرد. نگارنده با استفاده از نظریه‌های روانشناسی رشد و به شیوۀ استقرایی و تقسیم پرسشنامه در میان دانش‌آموزان مقطع متوسطۀ اول و دوم به واکاوی این مهم می‌پردازد.

روانشناسی رشد, لارنس کُلبِرگ, جبران خلیل جبران, صراخ القبور