زهرا انجم شعاع - دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانش آموخته ی دانشگاه شهید باهنر کرمان

نهج البلاغه، یکی از مهمترین کتاب ها در زمینه ی تعالیم اخلاقی است. معارف بلند و ژرف کلام حضرت علی (ع) سبب شده است تا تأثیر شگرفی در ادبیّات عربی و فارسی داشته باشد. شاهنامه ی فردوسی نیز، از جمله کتاب هایی است که از نهج البلاغه تأثیر پذیرفته است. در شاهنامه، به دلایل گوناگون، روند منطقی روایت داستان ها، گسسته می شود و فردوسی به شکل های مختلف به بیان تعالیم اخلاقی و انسانی خود می پردازد. شاهنامه ی فردوسی که از بزرگترین کتاب های حماسی جهان است، تعالیم اخلاقی دقیق و عمیقی دارد. -بسیاری از فضایل اخلاقی که در شاهنامه مطرح شده است از نهج البلاغه الهام گرفته شده است. بررسی این فضایل می تواند راه زندگی سعادتمندانه را به ما نشان دهد. در این مقاله، مهمترین و پر بسامدترین فضایل اخلاقی نهج البلاغه و شاهنامه شناسایی و بررسی شده اند. روش مقاله، کتابخانه ای و سندکاوی است و داده ها به صورت توصیفی- تحلیلی طبقه بندی شده اند. با بررسی فضایل اخلاقی مطرح شده در شاهنامه می توان دریافت که فردوسی، بسیاری از تعالیم اخلاقی خود را با بهره گیری از نهج البلاغه سامان داده است. البتّه تفاوت هایی نیز وجود دارد؛ گفتار حضرت علی (ع) در بیشتر موارد دارای عمق بیشتری است و تفاوت های دیگر می تواند ناشی از تأثیر دیگر منابع فردوسی مانند اندرز نامه های باستان باشد؛ امّا شباهت های تعالیم اخلاقی در شاهنامه با نهج البلاغه به قدری زیاد است که جایی برای تردید درباره ی تأثیر پذیری شاهنامه از نهج البلاغه باقی نمی گذارد.

ادبیّات تطبیقی، اخلاق، فضایل اخلاقی، نهج البلاغه، شاهنامه