زهرا کتابی - دانشجوی دکتری پترولوژی دانشگاه صنعتی شاهرود
جلیل قلمقاش - دانشیار پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور

آتشفشان سبلان از آتشفشان های پلیوسن- کواترنری واقع در شمال غرب ایران می باشد. فعالیت آن در دو مرحله شامل: 1) فوران های قبل ازتشکیل کالدرا، و 2) فوران های بعد از تشکیل کالدرا که به ترتیب موجب تشکیل سنگ های آتشفشانی سبلان قدیمی و سبلان جوان شده است.سنگ های گدازه ای سبلان قدیمی با ترکیب تراکی آندزیتی تا آندزیت و سنگ های گدازه ای و پیروکلاستیک سبلان جوان دارای ترکیب تراکی-آندزیت، تراکی داسیت تا داسیت هستند. تغییرات منظم و پیوسته اکسیدهای عناصر اصلی و عناصر فرعی در برابر (SiO(2 نشانگر هم منشأ و همماگما بودن سنگ های آتشفشانی سبلان قدیمی و جوان است. بر پایه تغییرات عناصر اصلی و کمیاب در برابر (SiO(2 به نظر می رسد که ماگمایسنگ های آتشفشانی جوان سبلان تفریق یافته تر از سنگ های آتشفشانی قدیمی سبلان است. در الگوی توزیع عناصر نادرخاکی عادی سازیشده با ترکیب کندریت سنگ های آتشفشانی سبلان دارای غنی شدگی نسبی از LREE نسبت به HREE هستند. نمودارهای عنکبوتی عناصرکمیاب سنگ های آتشفشانی سبلان قدیمی و جوان دارای ویژگی های مشابه شامل غنی شدگی نسبی آنها از عناصر LILE نسبت به عناصرHFSE هستند. در نمودارهای عنکبوتی عناصر Ba, Nb, Ta, Pr آنومالی منفی و عناصر U, Th, La, Sr آنومالی مثبت نشان میدهند. رفتارژئوشیمیایی مشابه سنگ های آتشفشانی سبلان در الگوی توزیع عناصر نادرخاکی و کمیاب نمودارهای عنکبوتی فرضیه هم منشأ و هم ماگمابودن آنها را تأیید می کند.

سبلان جوان، سبلان قدیمی، عناصر اصلی، فرعی و کمیاب و نادر خاکی