حسین حیدری - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم و فنون مرزبانی،
جلال ستاره - عضو هییت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین،
جواد کیانی - عضو هییتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین،
علی اصانلو - استادیار گروه جغرافیا دانشگاه علوم انتظامی

در عصر کنونی منشأ بسیاری از درگیری‌ها و منازعات منطقه‌ای میان دولت‌هایی است که حوضه‌های آبریز مشترک دارند. پیدایش و شکل‌گیری آبراهه‌های طبیعی که همان رودخانه‌ها هستند، متأثر از عوامل مختلفی هستند؛ همچون شرایط آب و هوایی، زمین‌شناسی، عوامل انسانی و جغرافیایی است. رودخانه‌های با حوزه‌های مشترک مرزی آثار محسوسی بر روابط دو کشور به‌ویژه مسائل سیاسی و امنیتی آن‌ها می‌تواند بگذارد. حوضه‌های رودخانه‌ای مشترک به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران طی چند سال اخیر با کاهش چشمگیر مواجه بوده و تأثیراتی در ابعاد مختلف بر مناطق مرزی کشور داشته است. رودخانه هیرمند و فراه رود نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مشکل کمبود آب باعث بروز تغییر اوضاع اقتصادی در شهرستان مرزی نهبندان شده است. هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر رودخانه هیرمند و فراه رود بر امنیت اقتصادی مناطق شرقی ایران در شهرستان نهبندان است. روش تحقیق  توصیفی - پیمایشی و از دو شیوه کتابخانه‌ای و میدانی برای  جمع­آوری اطلاعات استفاده‌شده است. جامعه آماری تحقیق دو شهر بندان، شوسف و هنگ مرزی نهبندان به تعداد 12522 نفر می‌باشد. با توجه به حجم جامعه آماری با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 373 نفر برآورد گردید که نمونه‌گیری بر اساس تصادفی طبقه‌ای در میان جامعه آماری انجام شد. روایی گویه‌ها در پرسشنامه توسط متخصصان مورد تائید قرار گرفت، پایایی پرسشنامه نیز با روش آلفای کرونباخ سنجیده شد که عدد 838/0 به دست آمد که نشان‌دهنده پایایی بالای پرسشنامه می‌باشد. داده‌های گرداوری شده با استفاده از نرم‌افزار Spss مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج ارزیابی اثرات کاهش آب رودخانه بر مؤلفه اقتصادی با استفاده از تحلیل عاملی تائیدی نشان داد که مؤلفه رفاه اقتصادی (856/0)؛ مؤلفه آسیب‌پذیری خانوار (834/0)؛ مؤلفه کشاورزی (908/0)؛ مؤلفه اشتغال و کارآفرینی (849/0)؛ مؤلفه مهاجرت (780/0)؛ مؤلفه سرمایه‌گذاری (790/0)؛ مؤلفه بهره‌وری (775/0) و مؤلفه احساس امنیت (783/0) و در مجموع بیشترین تأثیر را در امنیت اقتصادی دارند.

مناطق مرزی, امنیت اقتصادی, رودخانه, هیرمند, فراه‌رود, نهبندان