محمدعلی زنگنه اسدی - دانشیار ژیومورفولوژی، دانشگاه حکیم سبزواری،
ابراهیم تقوی مقدم - دکترای ژیومورفولوژی، دانشگاه حکیم سبزواری،
فرشته بیرامعلی - دانشجوی دکترای ژیومورفولوژی، دانشگاه حکیم

آگاهی و شناخت لندفرم‌ها و عوارض ژئومورفولوژیکی مناطق مرزی از مهم‌ترین اقدامات اولیه برای آمایش و برنامه‌ریزی پدافندی و آمایش دفاعی کشور است که چشم‌پوشی از این پدیدهای ژئواستراتژیک طبیعی می‌تواند لطمات جبران‌ناپذیری در کنترل و مدیریت دفاعی و امنیتی کشور داشته باشد. منطقه مرزی شمال شرق کشور از دیرباز تحت یورش اقوام ازبک و ترکمن بوده است و با توجه به ماهیت جغرافیایی این کشورها، همواره ایران به‌عنوان یک منطقه غنی و مهم موردتوجه بوده است. از سوی دیگر با توجه به موقعیت راهبردی ایران در غرب آسیا، شناخت و ارزیابی محیطی مناطق مرزی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی، عکس‌های هوایی، تصاویر ماهواره‌ای و مدل رقومی ارتفاعی (DEM)در منطقه سیستم‌ها و لند فرم‌های ژئومورفولوژیکی منطقه مورد شناسایی و در دیتابیس نرم‌افزار Arc Map دسته‌بندی و مورد تحلیل قرارگرفته، سپس با روش SWOT هریک از واحدها و لندفرم­های ژئومورفولوژیکی شامل: کوهستان، تپه‌ماهور، گالی و تنگ‌ها ازنقطه‌نظر پدافند غیرعامل و ملاحظات دفاعی و امنیتی مورد ارزیابی قرار گرفت. طبق بررسی‌های صورت گرفته مرز ایران و ترکمنستان در منطقه تحقیق منطبق بر خط الراس کوه‌های هزار مسجد و کپه داغ است و در منطقه غلامان منطبق بر بستر رودخانه سومبار می‌باشد. لذا تنگه‌های سارانی و باجگیران ازنقطه‌نظر پدافند غیرعامل و تمهیدات امنیتی و دفاعی کشور، اهمیت استراتژیک بالایی دارند. در راستای حفظ منابع آبی به‌منظور تأمین امنیت پایدار آبی برای مرزنشینان کشور احداث تأسیسات ذخیره آب بر روی رودخانه‌های سومبار و چندیر که به خارج از کشور می‌ریزند بسیار مهم و حیاتی است و می‌توان با اجرای این اصل پدافند غیرعامل، در آینده از کشمکش و چالش بر سر آب در مناطق مرزی جلوگیری نمود.

ژئومورفولوژی, پدافند غیرعامل, دفاعی و امنیتی, ژئواستراتژیک