سنجش نسبت مبانی فکری داعش و فرق اهل سنت با تمرکز بر مساله خشونت

داعش به عنوان یک رویکرد نوسلفی و نیرویی انتحاری، نظم ژیوپلیتیک منطقه را برهم زد و تلاش نمود تا مرزهای مبتنی بر سایس-پیکو را محو و دولتی جهانی برقرار کند. بحرانی نوظهور که ضمن برداشتی ظاهرگرایانه، گزینشی و محدود از قرآن وسنت، هرگونه اجتهاد و تاویل و تفسیر را رد می کند. این گروهک چندملیتی و انحصارگرا با خوانشی افراطی و متعصبانه از مفاهیم بنیادین اسلامی، معتقد است که اسلام را باید مطابق فهم پیشوایان سه قرن نخست اسلامی به عنوان یک حجت شرعی برای تمام زمانها و مکانها دریافت و اجرا نمود. این جریان با تکفیر نظامهای سیاسی و جامعه پس از خلفای راشدین، مسلمانان »راستین« را به هجرت از آن دیار فرا میخواند و به زعم خود برای نجات جهان سر تا پا کفر و ضلالت و »جامعه جاهلی« به روش های قهرآمیز متوسل میشود. از نگاه آنان جهاد به معنای قتال تنها روش تحقق خلافت بوده و چنین رویکردی موجب بروز فرقه گرایی خشن، جنایات هولناک و خشونت مفرط وعریان از سوی داعش شده است. آنها جهان را سیاه می بینند و با ایجاد دگرگونی هایی در مصادیق تکفیر و ارایه معنایی مضیق از اسلام و مفهومی بسیار گسترده از کفر، جوانان جهان اهل سنت را به سوی مبارزه با مسلمانان غیر وهابی اعم از شیعه و سنی به عنوان »دشمن نزدیک« و اولویت اصلی خود دعوت می کنند. این در حالی است که رهیافت دین اسلام درباره خشونت مشخص است و مبنای عقلی و فقهی آن اجازه بروز این حجم از خشونت را برای کشورگشایی و جهاد ابتدایی نمی دهد. نتایج این تحقیق نشان می دهد ولع و اشتیاق آنها برای تکفیر و کشتار بیرحمانه انسان ها، ریشه در تفکر التقاطی و نوسلفی گری دارد. با این وجود با پروپاگاندا، ضمن توجیه مذهبی رفتار خود، سعی نمود خود را منجی جهان اسلام جلوه داده و احساسات اهلسنت را تحریک نموده و آنان را به کشتن شیعیان و دیگر مسلمانان ترغیب کند. بدین خاطر کم دست منتقدان مهمی از اندیشمندان و علمای فرق اهل سنت این گروهک را رد کردند. این پژوهش که با روش تحقیق علی-مقایسه ای سامان یافته، تفکرات التقاطی و تضادهای اندیشه ای داعش را نمایان ساخته و نشان داده ایم که عملکرد اعش با سنت به ویژه فرق چهارگانه اهل سنت هم خوانی ندارد. راز جنایات غیرانسانی نوسلفیسم سرنوشتی نیست که ریشه در اسلام راستین و تاریخ آن داشته باشد. دست آوردهای این رساله به تدوین استراتژی مناسب برای حفظ وحدت در بین مسلمانان، مقابله با جریانهای افراطی و تروریستی و همچنین ایجاد امکان انتخاب های بیشتر و موثرتر برای مهار آنها کمک خواهد کرد.