بررسی اصل بی طرفی دادرس در دعاوی با مروری بر جایگاه آن در نظام آیین دادرسی ایران

در این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی به بررسی اصل بی طرفی دادرس در دعاوی مدنی و کیفری می پردازیم. در واقع یکی از اصول مهمی که قضات دادسرا به هنگام رسیدگی به پرونده کیفری و انجام تحقیقات مقدماتی می بایست مورد توجه قرار دهند رعایت اصل بی طرفی می باشد. بی طرفانه بودن دادرسی که ریشه در اصل برایت و حرمت نهادن بر کرامت ذاتی انسان دارد به معنای برخورد یکسان و بدون پیشینه ذهنی با طرفین پرونده می باشد . لذا مقامات قضایی در رسیدگی های کیفری نمی توانند به ادعای دفاع از حقوق شاکی یا منافع جامعه هر طور که تشخیص دهند با متهم برخورد کند ؛ بلکه روابط میان قاضی با طرفین پرونده در دایره ای به نام دادرسی منصفانه و با بهره گیری از قوانین و مقررات موضوعه ترسیم شده است. درحکومت اسلامی دستگاه قضایی با هدف اجرای عدالت تاسیس شده است به همین خاطر در اصل یکم و سوم و چهلم و یکصد و پنجاه و ششم و سایر اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبنا و اهداف حکومت را تامین عدالت اجتماعی تعریف کرده است به همین منظور در ماده ۹۱ از قانون آیین دادرسی مدنی و در ماده ۲۰۸ از قانون آیین دادرسی مدنی سابق و در ماده ۴۶ از قانون آیین دادرسی کیفری محاکم عمومی و انقلاب قیوداتی را احصا کرده است که دادرسی در مقام اجرای عدالت از شایبه خروج از عدالت و در رعایت بی طرفی نسبت به اصحاب دعوی مورد تردید قرار نمی گیرد . پس هر وقت یکی از جهات رد دادرس پیش آید در حقیقت دادرسی صلاحیت رسیدگی و ورود به پرونده را نخواهد داشت . در این صورت دادرس مکلف است خود از رسیدگی امتناع کند و یا اصحاب دعوی در عدم توجه دادرسی به وی یادآوری و تذکر دهند این تذکر به ایراد دادرسی تعبیر شده است ایراد مذکور در قانون موضوعه به طور حصر بیان شده و نمی توان از آن تمثیل تعبیر کرد در اینجا نهی قانون قابل توجیه نیست یعنی اقدام قانون بیان یک امرسلبی است و نمی توان قانون را به نحو ایجاب و اثبات در ما نحن فیه تفسیر کرد پس عدالت تعطیل نخواهد شد آنچه مورد ایراد و گلایه عمومی است عدم آشنایی مردم به وظایف خود و کمک نکردن به تحقق عدالت است.

Keywords:

اصل بی طرفی دادرس , دعاوی مدنی و کیفری , اجرای عدالت , استقلال قضایی.