وحیدرضا اعتمادی مهرنجانی - کارشناس ارشد حقوق کیفری و جرم شناسی

هیچ امری را نمی توان جرم دانست مگر آن که به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تامینی یا تربیتی تعیین شده باشد. ارتکاب عمل مجرمانه به خودی خود دلیل وجود عنصر روانی نیست و در مواردی با وجود آن که عمل مجرمانه ارتکاب می یابد قانون مرتکب را بخاطر فقدان قصد جنایی یا مسولیت کیفری قابل تعقیب نمی داند.زیرا هر انسانی نتایج و عواقب نا مطلوب جرمی که از روی اختیار و اراده و عمد مرتکب شده است را به دوش می کشد و از طرفی مرتکب در صورتی از نظر کیفی مسیول قلمداد می شود که رضایت ، توانایی ، اراده ، اهلیت درک اعمال و رفتار خود را داشته و قادر به اوضاع و احوال قضیه بوده و عواقب عمل خود را سنجیده و انجام داده است. عناصری از جمله وجود شعور یا قدرت تشخیص ، داشتن اراده ، سو نیت یا قصد مجرمانه برای تحقق عمد یا اراده مجرمانه می تواند لازم و ضروری باشد. و آنچه در انگیزه مد نظر قرار می گیرد این است که اصل بر این قرار دارد که انگیزه تاثیری در تحقق جرم و میزان مجازات ندارد . اما ، در مواردی می توان استثنایی بر آن وارد آورد که وجود انگیزه ی خاص مد نظر مرتکب فرد را از مجازات قانونی رهایی می بخشد یا موجبات تخفیف مجازات را حسب ماده ۲۲ قانون مجازات اسلامی فراهم می کند . همچنین است گاه انگیزه به عنوان یکی از جهات مخففه مورد توجه مقنن قرار می گیرد . چنانچه در ماده ۲۲ قانون مجازات اسلامی وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم به عنوان یکی از جهات مخففه مورد پذیرش است . قانونگذار جزایی ایران با پذیرش دیدگاه مکتب کلاسیک ، انگیزه ارتکاب جرم را علی الاصول در ماهیت فعل مجرمانه بی تاثیر دانسته است و مقام تعقیب برای تعیین سو نیت کیفری و میزان آن توجه خود را صرفآ به قصد سو فاعل معطوف می دارد .در این مقاله نگارنده درصدد مطالعه و بررسی عناصر متشکله عمد یا اراده مجرمانه با مروری بر جایگاه انگیزه در رکن روانی است و ضمن تعریف و مفاهیم تحقیق ، عناصر متشکله عمد یا اراده مجرمانه و جایگاه انگیزه در رکن روانی را تشریح و تبیین می نماید.

جرم ،اراده مجرمانه ، انگیزه ، رکن روانی، مجرم .