منصور شعبانی - دانشیار گروه زبانشناسی، هیات علمی دانشگاه گیلان

هدف از انجامِ این پژوهش، بررسی و نقدِ آرایِ پیشین در پیوند با تمایزِ میانِ زبان و گویش و بررسیِ وضعیتِ گونۀ گیلکی از دو دیدگاه زبان‌شناختی و غیرِ زبان‌شناختی است. داده­های این پژوهشِ کیفی، بر پایة شمِّ زبانیِ نگارنده و در صورتِ لزوم، با مراجعه به سخن‌گویان بیشتر و منابعِ مکتوبِ گیلکی گردآوری شده­­اند. نخست، نشان دادیم که هیچ گونه اجماعی بین زبان‌شناسان در مورد معیارهایی که بتوان بر اساس آن‌ها وضعیت گونه ­های زبانی را تعیین کرد وجود ندارد و معیارهای پیشینِ مطرح شده دچار اشکال­های اساسی هستند. سپس، استدلال کردیم که با توجه به شرایط حاکم زبانی، اجتماعی، سیاسی و با توجه به کارکرد گیلکی در جامعۀ زبانی ایران، این گونۀ زبانی از منظر غیر زبان‌شناختی گویش محسوب می­شود؛ اما از منظر زبانشناختی، گیلگی زبان است، زیرا تفاوت­های متعدد آوایی، صرفی، نحوی و معنی­ شناختی/ کاربردشناختی بین گیلکی اشکورات و فارسی معیار و حتی در مواردی بین گونه ­های مختلف گیلکی وجود دارد و این تفاوت­ها سبب می­گردد که فارسی ­زبانان قادر به فهم سخنگویان گیلکی اشکورات نباشند. بنابراین، یافته‌های حاصل از بررسی وضعیت یک گونۀ زبانی از منظرهای متفاوت ضروتاً یک‌دیگر را تأیید نمی­ کنند و می­توانند در تعارض با یک‌دیگر باشند.

زبان, گویش, گیلکی, فارسی معیار, فهم متقابل