سجاد محمدفام - استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

شرح سیدعلی خان - ریاض السالکین - از شروح «کامل و جامع» بر صحیفه سجادیه به زبان عربی است. مؤلف این شرح دارای تبحّر در علوم مختلف بوده لذا این شرح آکنده از مباحث مختلف ادبى، بلاغی، قرآنى، روایی، کلامى و عرفانی است. مسئله اصلی این نوشتار گونه‌شناسی دریافت‌های سیدعلی خان در مقام فهم متون ادعیه صحیفه سجادیه است. با بهره‌گیری از الگوهای نقد متن، به گونه‌شناسی دریافت‌ها و فهم‌های صاحب ریاض‌السالکین پرداخته شده است. نتایج حاکی از این است که وی در مقام دریافت مبتنی بر متن، با بهره‌گیری از علوم زبان‌شناختی به بهترین شکل ممکن به تجزبه و تحلیل مضامین ادعیه پرداخته است؛ همچنین با استفاده از علوم بلاغت توانسته زیبایی‌های لفظی ادعیه را به نمایش بگذارد و در مواردی از آن‌ها استفاده معنایی نیز ببرد؛ در عین حال وارد سطح فرهنگی دریافت از متن نشده است. بخش دیگر دریافت‌های وی مبتنی بر فرای متن است که در این گام صاحب ریاض با برقراری بینامتنیت بین متون ادعیه و آیات قرآن و روایات ائمه معصومین (ع) به‌ویژه نهج‌البلاغه به شرح و توسعه مضامین ادعیه پرداخته است. همچنین بخش قابل‌توجهی از این شرح حاصل پدیده تفسیر در تفسیر است.

صحیفه سجادیه, مدنی شیرازی, نقد متن, بینامتنیت, ریاض السالکین