حسین عابددوست - گروه گرافیک، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
زیبا کاظم پور - گروه نقاشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

بافته­ های ایرانی، نقوشی را به نمایش می­گذارند که سینه به سینه  منتقل شده­ اند. پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که، نشانه ­های هندسی شکل یافته بر اساس مربع در خطوط کهن ایلامی چه تفاوت­ها و چه شباهت­هایی با نقوش هندسی دست‌بافته­ های معاصر ایران دارند و چه رابطه بصری میان نشانه ­های مربع شکل در خطوط کهن ایرانی و نقوش دست‌بافته ­های ایرانی می­توان مطرح کرد. در حقیقت، چگونگی تداوم حیات نشان­های مربع شکل در خطوط ایلامی بر دست‌بافته ­های ایرانی پرسش اصلی تحقیق حاضر است. تحلیل رابطه بینامتنی صریح و ضمنی نقوش مربع شکل میان نقوش بافته­ ها و علایم خطی از اهداف پژوهش حاضراست. مقایسه تطبیقی میان نشانه ­های خطی مربع ­شکل پیشاایلامی و مخطط ­ایلامی با نقوش دست‌بافته ­ها از دیگر موارد مورد توجه است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی است. روش گردآروی مطالب، کتابخانه ­ای از طریق فیش ­برداری و تصویرخوانی است. براساس نتایج تحقیق، می­توان گفت خطوط کتیبه ­های ایلامی کهن­ترین پیش­متن شکل­ گیری نقوش هندسی دست‌بافته ­هاست. 21 نشان هندسی برگرفته از نقش هندسی مربع در خطوط کهن ایلامی و دست‌بافته ­های ایرانی مشابه ­اند. برخی از نشانه ­ها، کاملا منفرد و به صورت نقش تکراری بر متن و حاشیه دست‌بافته ­ها تکرار شده­ اند و برخی از نشانه ­ها ساختار کلی یک بافته را تشکیل می­دهند که تداعی­ کننده رابطه بینامتنی ضمنی هستند. آنچه مسلم است، 21 نشان خطی، که تاکنون تصور می­شد به فراموشی سپرده شده، تا عصر حاضر در بافته­ های ایرانی تداوم یافته ­اند. تفاوت اصلی این دو دسته نقش ­پردازی نشانه ­ها، تغییر نظام چیدمان نشانه ­ها از خط و نگارش تحت قواعد زبان ایلامی به نقش هندسی تکرار شونده بر متن بافته ­های ایرانی است. 

بینامتنی, نشانه های هندسی, مربع, خطوط ایلامی, دست‌بافته های ایرانی