نفیسه گلستانی - پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، ایران
مهدی خاک زند - دکتری معماری منظر، دانشیاردانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
محسن فیضی - دکتری معماری منظر، استاد دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
باقر کریمی - دکتری معماری، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، ایران.

بیان مسئله: برقراری ارتباط میان انسان و محیط اطرافش از گذشته‌های دور، به عنوان امری اجتناب‌ناپذیر، در زندگی انسان و تأمین نیازهای مادی و معنوی او نقشی اساسی داشته است. این تعامل در دوره‌های مختلف و در مناظر گوناگون به نمایش گذاشته ‌شده و سبب تقویت فرهنگ مردم هر کشور می‌شود. همچنین، این تعامل محیط و منظر به کمک ادراک و مشارکت نقش مهمی در بهبود ابعاد کیفی منظر دارد و سعی بر آن شده است که ارتقای آن از طریق منظر مشارکتی ممکن شود.هدف: این پژوهش در پی بررسی ویژگی‌های ادراک از مناظر شهری و مشارکتی و ارائۀ فاکتورهای تطبیقی ادراک منظر و حوزۀ مشارکت است.روش تحقیق: این پژوهش که در آن، تلفیق روش‌های تحلیل محتوا و مقایسۀ تطبیقی استفاده شده است، ابتدا در پی استدلال در زمینۀ ادراک و مشارکت، سپس به دنبال شیوه‌های به‌کارگیری روش تطبیقی در منظر مشارکتی است. بخش نخست این مقاله به مباحث نظری در زمینۀ ادراک و مشارکت به صورت تحلیل محتوا اختصاص دارد -که با استفاده از راهبردهای کیفی در بستر استدلال منطقی میسر شده است- و سپس با استفاده از روش تحلیلی تطبیقی بررسی اشتراکات فاکتورهای ادراک و مشارکت می‌پردازد.نتیجه‌گیری: ادراک منظر به عواملی همچون فضایی-بصری، عملکردی و بصری-رفتاری وابسته است و مشارکت به نظریۀ مشارکتی،گسترۀ چندسطحی، الگو و نردبان مشارکتی بستگی دارد. به کمک همین تعاریف در این مقاله مدل مفهومی ارائه شده است که نمایانگر ارتباط دوسویه بین فاکتورهای ادراک منظر و مشارکت است. نتایج نشان می‌دهد برآیند متقابل فاکتورها به‌واسطه اعتماد فردی، تعمیم‌یافته و نهادی در توسعه و شکل‌گیری فرآیند منظر مشارکتی مؤثر است. در انتها الگوی طراحی منظر مشارکتی با بهره‌گیری از نظر متخصصین ارائه شده است.

مشارکت, ادراک منظر, منظر مشارکتی, کیفیت منظر شهری