ابوالفضل ناصری - دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران.

تولید محصولات زراعی و باغی در استان آذربایجان شرقی و به‌ویژه در دشت تسوج در حاشیه شمالی دریاچه ارومیه، به منابع آب زیرزمینی وابستگی کامل دارد. برای بهره‌برداری بهینه و پایدار از منابع آب زیرزمینی بایستی مؤلفه‌های بیلان آب زیرزمینی با دقت نسبی شناسایی گردد؛ بنابراین، پژوهش حاضر باهدف تعیین مؤلفه‌های تغذیه و تخلیه بیلان آب زیرزمینی دشت تسوج برای دوره آماری 23 سال از 74-1373 تا 96-1395 انجام یافت. نتایج نشان داد میانگین حجم تغذیه آب‏های زیرزمینی در این دشت 20 میلیون مترمکعب بود که مؤلفه‌های جریان ورودی از مقاطع آب‏های زیرزمینی (با 39 درصد)، نفوذ از بارش (با 27 درصد)، نفوذ از جریان‏های سطحی (با 12 درصد)، نفوذ از آب آبیاری (با 18 درصد) و نفوذ از فاضلاب شرب و صنایع (با 4 درصد) نقش اصلی در تغذیه داشتند. میانگین حجم تخلیه آب‏های زیرزمینی در این دشت 24 میلیون مترمکعب بود؛ بنابراین میانگین کاهش ذخیره آب زیرزمینی 4 میلیون مترمکعب در سال بود. به‌عبارت‌دیگر حجم تخلیه از منابع آب زیرزمینی در این دشت از حجم تغذیه بیشتر بود. برای استفاده پایدار از منابع آب زیرزمینی راهکارهای اساسی شامل افزایش میزان تغذیه یا کاهش میزان تخلیه از منابع آب زیرزمینی است. استفاده راهکارهای اجرایی برای تعادل‏بخشی آب‏های زیرزمینی می‏تواند به بهره‏برداری پایدار از منابع آب زیرزمینی مساعدت نماید.

آب‌های زیرزمینی, بهره‌برداری پایدار از منابع, تخلیه و تغذیه آب زیرزمینی, مدیریت منابع آب