واکاوی مکانی رطوبت خاک پس از بارش‌های بیش‌ازحد نرمال سال آبی 97-98 با مدل‌سازی خطی متغیرهای محیطی و تصاویر ماهواره‌ای

درک رفتار پدیده‌ها نیازمند توجه به همه ابعاد آن است و یکی از راه‌های درک پیچیدگی‌های آن‌ها مدل‌سازی است. رطوبت سطحی خاک، متغیّر کلیدی برای توصیف خشک‌سالی، تبادلات آب و انرژی بین زمین و هوا کره و همچنین ارزیابی شرایط محصولات کشاورزی است. رطوبت خاک هم از متغیرهای محیطی تأثیر می‌پذیرد و هم بر بسیاری از متغیرهای محیطی ازجمله رواناب، فرسایش خاک و تولید محصولات تأثیر می‌گذارد اما به دلیل ثابت نبودن شرایط مکانی و زمانی پارامترهای محیطی به‌شدت تغییرپذیر است. هدف از این مقاله واکاوی و استخراج مدل مکانی پراکندگی رطوبت خاک پس از بارش‌های بیش از نرمال سال آبی97-98 در استان کردستان است. در این راستا پس از واکاوی نقشه پراکندگی رطوبت خاک در بازه زمانی موردمطالعه مستخرج از سامانه گوگل ارث اینجین به‌عنوان متغیر وابسته و لایه‌های بارش، آب معادل برف، شاخص پوشش گیاهی مستخرج از سامانه گوگل ارث انجین و همچنین شاخص رطوبت توپوگرافی و به‌عنوان متغیرهای مستقل انتخاب گردید و سپس با استفاده از مدل رگرسیون کلی (OLS) و رگرسیون موزون جغرافیایی (GWR) به مدل‌سازی مکانی اقدام شد. بر اساس معیارهای ارزیابی، نتایج نشان داد مدل GWR با=0.74 R^2 قدرت تبیین و برآورد بهتری نسبت به مدل رگرسیون کلی باR^2=0.68 دارد. بر اساس رگرسیون کلی، عوامل مکانی بارش و رطوبت توپوگرافی بیش‌ترین اثر مثبت و تبخیر و تعرق اثر منفی بر رطوبت خاک در محدوده موردمطالعه دارد. بر اساس نتایج مدل GWR ، متغیر آب معادل برف در نواحی کوهستانی شمال استان، بیش‌ترین تأثیر و تبخیر و تعرق کم‌ترین اثر را بر رطوبت خاک داشته‌اند. با استفاده از مدل مکانی به‌دست‌آمده می‌توان مناطق کم یا پر رطوبت خاک را در راستای شناسایی پتانسیل‌ها محیطی و بهبود فرآیند تصمیم‌گیری، تخصیص و توزیع مکانی ارائه خدمات کشاورزی شناسایی کرد.

Keywords:

رطوبت خاک , خشک‌سالی , خود همبستگی , رگرسیون مکانی , کردستان