بررسی نقش اقدامات آبخیزداری در فرایند تبخیر-تعرق در حوضه زوجی زیدشت طالقان

به­‌طور متوسط 70 درصد بارانی که به سطح زمین می‌رسد، از طریق فرایند تبخیر-تعرق به اتمسفر باز می‌گردد که این میزان در مناطق خشک به 90 درصد می‌رسد. بنابراین، کمی­‌کردن میزان تبخیر-تعرق یکی از عوامل بسیار با اهمیت برای طراحی و اجرای برنامه‌های مدیریتی برای اصلاح و احیای حوزه‌های آبخیز است. به‌­منظور بررسی تاثیر اقدامات بیولوژیکی آبخیزداری بر تغییرات رطوبت خاک و تبخیر-تعرق، حوضه معرف و زوجی زیدشت طالقان استان البرز انتخاب شد. به­‌منظور محاسبه تبخیر­-­تعرق از روش بیلان رطوبت خاک استفاده شد و نقاط پایش رطوبت خاک با مطالعات میدانی و آزمایشگاهی در سه دامنه اصلی (شمال غربی، شرقی و جنوب­ شرقی) و با سه تکرار و در سه عمق 20-0، 40-20 و 60-40 سانتی‌متر در حوزه‌های آبخیز نمونه و شاهد به‌­صورت یک به یک با هم انتخاب شد. رطوبت خاک با استفاده از روش رطوبت وزنی و حجمی در مجموع در 48 نقطه طی دوره رشد سال 1396 اندازه‌گیری شد. همچنین، به‌­منظور تجزیه و تحلیل داد­ه­‌ها از روش‌­های تجزیه واریانس آشیانه‌­ای، تجزیه واریانس یک­طرفه و آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که به‌­طور متوسط، درصد رطوبت خاک طی دوره رشد به‌­ترتیب 13.55 و 11.9 در حوضه­‌های نمونه و شاهد بوده است. همچنین، مقدار تفاوت تبخیر-تعرق واقعی در بین حوزه­‌های آبخیز نمونه و شاهد از لحاظ آماری معنی‌دار نشد و به‌­ترتیب مقدار آن‌ها 181 و 159 میلی­متر طی یک دوره رشد بوده است. تبخیر-تعرق واقعی در حوزه آبخیز نمونه تحت عملیات آبخیزداری 2.3 درصد در هر ماه بیشتر از شاهد بوده است. همچنین، نتایج پژوهش نشان داد که مقدار تبخیر-تعرق تحت دامنه‌های مختلف تفاوت معنی‌­داری در سطح پنج درصد با هم داشته­، مجموع تبخیر-تعرق حوضه­‌های نمونه و شاهد در دامنه­‌های شمال غربی به‌­ترتیب 229 و 226 میلی‌­متر، در دامنه­‌های شرقی به‌­ترتیب 207 و 171 و در دامنه­‌های جنوب شرقی به‌­ترتیب 109 و 80 میلی­‌متر بوده است.

Keywords:

اصلاح و احیای حوزه‌های آبخیز , پایش , پوشش گیاهی , دامنه , رطوبت خاک