قاسم مرتضایی فریزهندی - دانشیار پژوهشکده مطالعات توسعه جهاددانشگاهی مامور در پژوهشکده حفاظت خاک وآبخیزداری
جعفر لطفی مغانجوقی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
شهرام خلیقی سیگارودی - دانشیار، گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
محسن محسنی ساروی - استاد، گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
علی اکبر نظری سامانی - دانشیار، گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

استان کردستان در سال‌های اخیر با افت چشم‌گیر سطح آب زیرزمینی مواجه شده است. در این پژوهش، فاصله زمانی بین وقوع خشکسالی‌ هواشناسی و خشکسالی‌ هیدرولوژیکی، در جهت تمهیدات لازم برای مقابله با خشکسالی‌ ناشی از کمبود منابع آبی سطحی و زیرزمینی تعیین شد. به‌همین دلیل، وضعیت خشکسالی‌‌ هیدرولوژیکی استان کردستان با استفاده از شاخص منابع آب زیرزمینی (‌GRI) و شاخص خشکسالی‌‌ جریانات رودخانه‌­­­ای (SDI) ارزیابی و با شاخص‌های خشکسالی‌‌ هواشناسی مقایسه شد. مطابق نتایج، شاخص GRI طی دوره آماری 30 ساله (1393-1363) در مقایسه با شاخص SDI در مقیاس زمانی و دوره آماری یکسان از مقادیر بالاتر بیشینه شدت خشکسالی‌ و بیشینه تداوم خشکسالی‌‌ برخوردار است. نتایج حاصل از شاخص GRI در دوره آماری مورد مطالعه نشان داد که خشکسالی‌‌ نرمال دارای بیشترین درصد فراوانی است. بر اساس نتایج آزمون من-کندال، در تمام مقیاس‌های زمانی شاخص SDI دارای تغییرپذیری بالاتری نسبت به شاخص‌های خشکسالی‌‌ هواشناسی است. همچنین، از مدل زنجیره مارکف برای پیش‌بینی حالت فعلی یک سیستم به حالت‌های قبلی استفاده شد و با توجه به دوره آماری، این مدل دقت و صحت خوبی نشان داد. طبق نتایج مورد مطالعه، به‌طور میانگین، احتمال تعادل دوره‌های خشک، مرطوب و نرمال در ایستگاه‌های منطقه به‌ترتیب 31، 29 و 40 درصد است که این بدین‌معنی است که در بیشتر مواقع منطقه از نظر اقلیمی در شرایط نرمال قرار دارد، در حالی‌که احتمال وقوع شرایط خشک و مرطوب خیلی به هم نزدیک است. همچنین، شاخص بارندگی و تبخیر تعرق استاندارد شده (SPEI) در مقیاس 12 و 24 ماهه با سه ماه تاخیر با شاخص GRI بیشترین همبستگی را دارد که حاکی از تاثیرگذاری خشکسالی‌‌ هواشناسی پس از گذشت دو سال و بیشتر بر سطح آب زیرزمینی است که با اطلاع از آن مدیران اجرایی می‌توانند از ایجاد بحران‌های ناشی از اثرات خشکسالی‌‌ هیدرولوژیکی جلوگیری کنند.

آزمون من-کندال, زنجیره مارکف, GRI, SDI, SPEI