مقایسه کارایی سامانه‌های سطوح آبگیر در استحصال آب در استان کرمانشاه

کمبود منابع آب مهمترین پیامد تغییرات اقلیمی است که در مناطق خشک و نیمه‌‏خشک از جمله ایران به‌‏مراتب شدیدتر است. سامانه‌های سطوح آبگیر باران راه‌کار مناسبی برای مقابله با چالش خشکی و خشکسالی و نیل به ­اهداف افزایش بهره­‌وری آب و بهبود شرایط معیشت ساکنین حوضه است. هدف از انجام این پژوهش، مقایسه کارائی سامانه‌های مختلف سطوح آبگیر باران در استحصال رواناب بود که در یک دامنه جنوبی با شیب حدود 20 درصد در روستای کبوده‏‌علیا در استان کرمانشاه انجام شد. در این پژوهش، سامانه جمع‌‏آوری باران لوزی­‌شکل در ابعاد 1.7 × 1.7 متر با سه تیمار سطح خاک کوبیده شده همراه با کاه، سنگ‌‏فرش با پوشش پلاستیک و شاهد در سه تکرار انجام شد. به‌­منظور تعیین مقدار رواناب تولید شده از هر بارش، نه مخزن 100 لیتری در پایین­‌دست راس هر سامانه نصب و بعد از هر رگبار مقدار آب ذخیره شده، اندازه­‌گیری شد. نتایج این پژوهش نشان داد که ضریب رواناب حاصل از بارش از سطح سامانه­‌های آبگیر کاه‏‌گل (خاک کوبیده با کاه)، پلاستیک با روکش سنگ‌فرش و شاهد به‌­ترتیب 44، 88 و 16 درصد بود که در دو سامانه اول رابطه معنی­‌داری بین میزان بارش و حجم آب استحصال یافته وجود داشت. بر اساس نتایج این پژوهش، تیمار سطح پلاستیک با سنگ‌فرش و بعد از آن سامانه خاک کوبیده شده با کاه‏ نقش قابل توجهی در استحصال آب داشتند. همچنین، بر پایه نتایج این پژوهش، آستانه تولید رواناب برای سامانه­‌های خاک کوبیده شده با کاه، سطح پلاستیک با روکش سنگ‌فرش و سطح شاهد به‌­ترتیب 1.5،  0.8 و 3.4 میلی­‌متر بارندگی است که در سامانه پلاستیک به­‌طور معنی‏‌داری کمتر بود. بنابر­این، در صورتی­ که ایجاد سطح آبگیر با استفاده از کاه‏‌گل مشکل باشد، سطح پلاستیکی نقش قابل توجهی در استحصال آب باران خواهد داشت. در عمل نیز ایجاد سامانه لوزی‏‌شکل بر روی دامنه نسبت به اشکال دیگر ساده‌‏تر است.

Keywords:

استحصال آب باران , پوشش پلاستیک با سنگ‌فرش , رطوبت خاک , سامانه لوزی‏‌شکل , کبوده‌‏علیا