جهان بین میرزایی - دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
یعقوب پیوسته گر - دانشیار گروه شهرسازی و معماری، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
حسین کلانتری خلیل آباد - استاد جهاد دانشگاهی، گروه برنامه ریزی و مدیریت شهری پژوهشگاه علوم انسانی، تهران، ایران

به‏‏رغم صرف هزینه‏های کلان برای تهیة طرح جامع شهری، شواهد نشان می‏دهد این طرح در بسیاری از فضاهای شهری کشور با مشکل و چالش عدم تحقق‏پذیری مواجه است. هدف از پژوهش حاضر، که با روش توصیفی‏- تحلیلی انجام گرفته است، شناسایی عوامل بازدارندة تحقق‏پذیری طرح جامع شهری در کلان‏شهر شیراز است. جامعة آماری را مدیران و کارشناسان شهری و همچنین استادان دانشگاهی متخصص تشکیل می‏دهد که از میان آن‏ها 170 نفر نمونة آماری درنظر گرفته شده‏اند. ابزار اصلی پژوهش برای جمع‏آوری داده‏های مورد نیاز پرسش‏نامة محقق‏ساخته است و برای تجزیه و تحلیل داده‏ها از نرم‏افزارهای SPSS و Amosاستفاده شده است. نتایج نشان داد پنج عامل شناسایی‏شده مهم‏ترین بازدارنده‏های تحقق‏پذیری طرح جامع در محدودة مطالعاتی‏اند که توانسته‏اند 7/69 درصد از واریانس متغیر وابستة پژوهش را تبیین کنند. عوامل شناسایی و درصد تبیین هر یک به‏ترتیب اهمیت عبارت‏اند از: ضعف عوامل مدیریتی (09/20)؛ ضعف فرایند تهیه، تدوین، و تصویب طرح (9/13)؛ بنیان مالی و اقتصادی ضعیف نهادهای متولی (15/13)؛ موانع اداری‏- قانونی (38/11)؛ و بی‏اعتنایی به بسترهای مشارکتی(18/11). همچنین، نتایج پژوهش نشان داد مدل تجربی نهایی عوامل بازدارندة تحقق‏پذیری طرح جامع با استفاده از رویکرد مدل‏سازی معادلات ساختاری در کلان‏شهر شیراز از برازش مناسبی برخوردار است و تأییدکنندة مدل اکتشافی شناسایی‏شده است. همچنین، نتایج نشان داد نظارت دقیق علمی بر فرایند تهیه و تصویب و اجرای طرح، ممانعت از دخالت آرایشخصی و دیدگاه‏های سیاسی در فرایند تهیه، تصویب و اجرای طرح،و درنظرگرفتن مشارکت و همکاری شهروندان در همةمراحل تهیه، تصویب،و اجرای طرح به‏ترتیب با 145، 138، و 135 مورد تکرار مهم‏ترین راهکارهای عملیاتی برای رفع موانع شناسایی شده‏اند.

توسعة پایدار, طرح جامع, فضاهای شهری, کلان‏شهر شیراز