اکرم تفکری - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه اصفهان
حمیدرضا وارثی - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه اصفهان

الگوی رشد شهر، ازآنجاکه با یکی از محدودترین منابع در دسترس انسان یعنی زمین سروکار دارد، از موضوعات مهم در برنامه‏ریزی شهری است. بررسی مراحل رشد و توسعة کالبدی کلان‏شهرهای جهان از گذشته تا به امروز نشان می‏دهد که سیاست‏های مستقیم وغیرمستقیم دولت درتغییرات الگوهای رشد،به‏ویژه در مناطق کلان‏شهری،بسیار مهم بوده واین سیاست‏ها در سایر تغییرات از جمله تغییرات تکنولوژیک مؤثر باعث رشد فیزیکی سریع شهرها و تبدیل شهرهای فشرده به شهرهای گسترده شده است. مطالعة الگوهای رشد کلان‏شهری ناشی از سیاست‏های دولتی در بسیاری از کشورهای درحال‏توسعه و توسعه‏یافته با توجه به شرایط خاص اقتصادی- اجتماعی کشورها نشان می‏دهد که مدیریت و برنامه‏ریزی علمی باید براساس درک مناسبی از فرایندهای فضایی-زمانی رشد شهری باشد. کلان‏شهر تهران،به‏عنوان مهم‏ترین شهر کشور،از شروع تحولات اقتصادی–اجتماعی سدةحاضر سکونتگاه‏های پیرامون خود را تحت تأثیر قرار داد و این سکونتگاه‏ها به صور مختلف از تغییرات فیزیکی-اقتصادی و اجتماعی موجود در تهران تأثیر پذیرفتند؛ این امر سبب شد الگوهای رشد متفاوت متأثر از سیاست‏های زمین شهری در پیرامون کلان‏شهر تهران شکل یابد. این مقاله با هدف تبیین الگوهای رشد شهرهای پیرامون کلان‏شهر تهران با تأکید بر سیاست‏های مستقیم دولت بر زمین شهری تدوین شده است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی استو شیوةجمع‏آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه‏ای است. در این مقاله به بررسی سیاست‏های مستقیم دولت در دو شهرشرقی کلان‏شهر یعنی رودهن و پردیسپرداخته‏ شده و سپس با استفاده از مدل سلول‏های خودکار نوع تغییرات در هر شهر ناشی از سیاست‏ها ترسیم شده و همچنین رشد آتی این شهرها الگوسازی شده است. نتایج حاصل نشان داد فرایندها و الگوهای فضایی-زمانی رشد شهری در مناطق کلان‏شهری شرق تهران بازنمایی فضایی ساختارها و سازوکارهای اجتماعی-اقتصادی و سیاسی حاکم بر جامعه بوده واین سیاست‏ها در شکل‏دهی الگوهای متفاوت رشد در شهرهای پیرامون نقش اساسی داشتهاست.

الگوی رشد, سیاست‏های مستقیم زمین شهری, شهرهای پیرامون کلان‏شهرها, مدل سلول‏های خودکار