مهشید نیک فر - دانشگاه فردوسی مشهد
سمیرا بامشکی - دانشگاه فردوسی مشهد
محمدجواد مهدوی - دانشگاه فردوسی مشهد

اسکاز یکی از پدیدارهای­ هتروگلاسیا است که منجر به حضور صدای دیگری در گفتمان ‌هایِ ترکیبی آزاد غیرمستقیم و هتروگلاسیا در داستان می­شود. اسکاز به دو دستۀ زینتی و هدفمند یا توصیف ‌کننده تقسیم می­شود که نوع اول ممکن است به صورت کلی باشد و همۀ ویژگی­های اجتماعی و عرف ­پسندی زبان و صدای دیگری را از دست بدهد و تنها یک آوا در آن به گوش برسد. در نوع دوم، شیوۀ کلامی شخص دیگر به عنوان دیدگاه و موضعی برای پیش­برد داستان به­ کار می­رود. ویژگی­های اسکازی به طور کلی به دو دستۀ ساختاری و محتوایی تقسیم می­شوند. در این جستار با بررسی آثار حسین سناپور، ویژگی­های اسکازی در داستان­های ذهن او که هفت ویژگی ساختاری و چهار ویژگی محتوایی است، به چشم می­خورد. ویژگی­های ساختاری عبارتند از: انعطاف ‌ها (جابه ­جایی اجزا)، حذف­ ها، تک­ واژه ­ها، تکرارها، واژگان خاص و اصطلاحات و تکیه­کلام ­ها، صفات جانشین اسم، آواها و نام­آواها و ویژگی­های محتوایی عبارتند از: عدم سانسور، محدودیت افق فکری، شاعرانگی و ابهام زبان. از میان ویژگی­های ساختاری، انعطاف ­ها و حذف­ ها پرکاربرد هستند و از میان ویژگی­های محتوایی، محدودیت افق فکری و شاعرانگی به دلیل حضور صدای دیگری در بخش­هایی از داستان به جای حضور راوی و تشبیهات و توصیفات فراوان، دارای بسامد بالایی هستند. کارکردهای اسکاز عبارتند از بسطِ گستره ذهن، انتقال حجم بیشتر اطلاعات توأم با تسریع در آن، امکان ترسیم و انعکاس روحیات و خلقیات شخصیت‌ ها، برجسته کردن نگرش، باورپذیری و ایجاد توهم حضور در فضای ذهن در خواننده.

اسکاز, ذهن, هتروگلاسیا, سناپور