خاک از دیدگاه قرآن

قرآن تنها کتاب هدایت و تربیت است . اما از آنجا که صاحب سخن آگاه به تمامی علوم و حقایق است، بی تردید می توان از مثال ها و برخی اشاره هایی که به هدف تربیت و یا عبرتگیری آدمیان در آن آمده است، شواهدی از سایر علوم و از جمله » خاک شناسی « نیز بدست آوریم . استعداد قرآن در زمینة راهنمایی و کشف بسیاری از علوم حتی دانشمندان اروپایی را نیز به اندیشه واداشته تا آنجا که در مواردی از مسلمانان نیز پیشی گرفته اند که جای بسی تأسف است . اینک که به توصیة رفیقی به مقالة » خاک از دیدگاه قرآن « پرداختم، باور نمودم که اگر مجالی داشتم و زمینه ای، جای آن داشت که در بلندای آسمان تفاسیر این آیات بال گشاییم و فاصلة خاک تا افلاک را با دو بال علم و ایمان بپیمائیم . در دوازده آیة قرآن، واژة » طین « (گِل ) آمده، در بیست مورد صراحتا کلمة «تراب» ( خاک ) به کار رفته است و در بسیاری دیگر از آیات، «ارض» ( زمین ) به معنای خاک (= محل رویش گیاه ) ، استعمال شده است . که با بررسی این آیات می توان به نکات ارزشمندی در حوزة « خاک شناسی » دست یافت . به سوی ما نظری کن که خاک راه توایم ستـاره سوختـه ای چنـد در پنـاه توایم سخن را از داستان خلقت انسان آغاز نماییم؛ هنگام آفرینش انسان، پروردگار به فرشتگان گفت : من بشری را از گل خواهم آفرید . پس چون او را کاملا درست کردم و از روح خویش در آن دمیدم، سجده کنان برای او به خاک درافتید . فرشتگان یکسره سجده کردند مگر ابلیس که تکبر نمود و از کافران شد . خداوند فرمود : ای ابلیس ! چه مانع شد که برای چیزی که به دستان قدرت خویش خلق کردم سجده آوری؟ آیا تکبر نمودی یا از جملة برتری جویانی؟ گفت : من از او بهترم، مرا از آتش و او را از گل آفریدی ... 2 اگر چه مقایسة شیطان در ظاهر درست می نمود چرا که خداوند خود انسان را از گِلِ خشکیدة سفال مانند و جنیان را هم که ابلیس از جنس آنان است - ، از تشعشع آتش خلق نموده است 3 ، اما این دلیل و مقایسه 4 ، بزرگترین اشتباه بود، اگر نگوییم بزرگترین دروغ بود، زیرا علاوه بر آنکه عظمت انسان نه به لحاظ تنها عناصر مادی که به لحاظ روح الهی ودیعه در وی است، خاک نیز به مراتب برتر از آتش است . و این خوی همة متکبران است که همواره برای توجیه زشتکاری های خویش دلیل آوری می نمایند آنگونه که شاید خودشان هم باور نمایند، حال آنکه ریشه های انحراف آنان نه در اعتقاد و باورها که در رزائل اخلاقی شان نهفته است .در ظاهر و نگاه سطحی آتش از خاک بهتر به نظر می آید، زیرا علاوة بر حرارت و نور و ابهت و جلال، شاید یکی از شرایط تجزیه و یا ترکیب موجودات نیز باشد و زمین نیز در آغاز پیدایش، آن هنگام که از خورشید جدا گردید، گوی آتشینی بود که به تدریج خاموش و سرد گردید، اما با نگاهی عمیق باید توجه نمود که در تجزیه و تحلیل سایر موجودات نقش اصلی بر عهدة خاک است و آتش تنها وسیله ای برای تکمیل آن است . و همچنین زمین آن هنگام که شعله ور بود، فاقد هر گونه حیات و موجود زنده بود و از آن زمان که خاک و گِل جای آتش را گرفت، حیات و زندگی در این کرة خاکی پیدا شد . علاوه آنکه هر آتشی که یافت گردد، از موادی که منشأ پیدایش آن است نظیر درختان، و مواد نفتی و دیگر سوخت هایی که بازگشت به خاک یا حیواناتی که از نبات تغذیه دارند می نماید .