راهبرد‌های سازش با بازنشستگی: یک مطالعۀ پدیدارشناختی

بازنشستگی کناره‌گیری از شغل یا جنبه‌های اجتماعی زندگی تعریف می‌شود که با تغییرات گسترده در زندگی روزمره، فرصت‌ها، انتظارات، ارزش‌ها، امید‌ها و ترس‌ها همراه است. از آنجا که بازنشستگی یکی از رویدادهای مهم و انتقال از بزرگسالی اولیه به بزرگسالی ثانویه در زندگی بسیاری از افراد به­شمار می‌رود، مواجهه و سازش با آن ضروری است. پژوهش حاضر، به بررسی تجربۀ زیستۀ بازنشستگان از چالش‌ها و راهبرد‌هایی که برای رفع این چالش‌‌ها به­کار می‌گیرند، اختصاص داشت. بدین‌منظور 10 نفر از مردان بازنشستۀ آموزش و پرورش شهرستان بهشهر، به روش نمونه‌گیری در دسترس و هدفمند انتخاب شدند و با استفاده از مصاحبۀ نیمه‌ساخت‌دار مطالعه شدند تا به شرکت‌کنندگان اجازه داده شود آزادانه به توصیف تجربۀ خود بپردازند. تحلیل داده‌ها به روش فراست انجام شد. در نتیجۀ یافته‌ها، چالش‌هایی که بازنشستگان مرد در نتیجۀ بازنشستگی با آن رو­به­رو می‌شوند به چهار مضمون اصلی چالش‌های مالی، چالش‌های مربوط به سلامت، چالش زمان اضافی و احساس بیهودگی طبقه‌بندی می‌شوند. در بیانات مشارکت‌کنندگان، به چالش‌های مالی در مقایسه با سایر چالش‌ها بیشتر اشاره شد و ابعاد مختلف زندگی بازنشستگان را که شامل شرایط روان­شناختی، شرایط جسمانی و خدمات درمانی، روابط زناشویی و اوقات فراغت است، تحت تأثیر قرار داد. درنهایت، راهبرد‌هایی را که افراد برای مواجهه با این چالش‌ها گزارش کردند می‌توان به چهار مضمون اصلی (اتکا به خود، معنویت‌گرایی، فعالیت‌های جایگزین و مثبت‌نگری) و یازده مضمون فرعی تقسیم کرد. سازگاری با بازنشستگی از طریق اتکا به خود، معنویت‌گرایی، فعالیت‌های جایگزین و مثبت‌نگری امکان‌پذیر است که هر یک از این راهبرد‌ها به مشکل ویژه‌ای اختصاص ندارد و دامنه‌ای از چالش‌ها را در بر می­گیرد و حل‌و‌فصل می‌کند. رایج‌ترین راهبرد مورد استفادۀ افراد در دوران بازنشستگی، اشتغال مجدد و معنویت‌گرایی است که با توجه به در نظر گرفتن عوامل فرهنگی و نقش برجستۀ دین در جامعۀ ایران و زندگی افراد، می‌توان به تفاوت شرایط بازنشستگان در ایران با بازنشستگان جوامع دیگر از طریق راهبرد‌های به­کارگرفته، پی برد.

Keywords:

بازنشستگی , سازش با بازنشستگی , پژوهش پدیدارشناختی