فاطمه امامی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

«هدهد سیمرغ شده» سهروردی، برای نشانه­شدن از مسیر پر پیچ و خم دال‌های زبان می‌گذرد و زیر تأثیر آن‌ها مدلول‌های جدیدی می‌آفریند. در گفتمانی که سهروردی از «هدهد سیمرغ شده» به دست می‌دهد، ما با گونه‌ای نشانه‌ای روبه‌رو هستیم که نه در جایگاه پرنده، که در جایگاه‌های متعدّد دیگری، بروز می‌کند که بررسی آن ما را به حوزۀ ساختار جانشینی زبانی وارد می‌کند. نگارنده در این مقاله، در پی آن است تا با روش تحلیلی-توصیفی به کارکردهای گفتمانی و فرهنگی، گذر از فضایی فیزیکی- کنشی به فضایی نمادین و استعلایی و تبیین ویژگی‌های نشانه-معنا شناسی داستان «صفیر سیمرغ» از سهروردی بپردازد. «هدهد» در نظام جانشینی به کار گرفته شده در گفتمان سهروردی، بر اثر تأثیر نوسانات مدلولی، آرام آرام از عنوان پرنده یا مرغ، فراموش شده، به نشانه‌ای معنادار تبدیل می‌شود؛ در حقیقت، «هدهد» در کنار «هدهد» بودن، همه چیز هست. چنین عملیاتی را که امکانِ گذر از گونه‌ای دالی به گونه‌ای مدلولی متکثّر و استعلایی را فراهم می‌سازد، سیر تکاملی نشانه در زبان می‌نامیم.

سهروردی, صفیر سیمرغ, هدهد, سیمرغ, نشانۀ معناشناسی سیّال