جستاری تطبیقی بر داستان‌های «سیاوش» و «اتللو»

تفاوت نگاه انسان‌ها به جهان، ضرورت مطالعه در آثار ادبی را دو چندان می‌کند تا از این رهگذر شناخت انسان و پیوندهای ادبی- فرهنگی ملل میسّر شود. ادبیّات تطبیقی راهی علمی برای این شناخت و تأثیرگذاری است. فردوسی و شکسپیر ستارگان ادبیّات سرزمین خویش و جهان هستند که در خاستگاه اندیشۀ شرق و غرب آثار بی‌نظیری خلق کرده‌اند. اگرچه در بدو امر، داستان سیاوش، روایتی تراژیک همچون اتللو به‌نظر نمی‌رسد، لکن، بررسی اثر، انطباق آن با ویژگی‌های تراژدی را نشان می‌دهد که نوشتاری دیگر می‌طلبد. هدف مقالۀ حاضر که با روش تطبیقی-تحلیلی انجام یافته، بررسی درون‌مایۀ­ داستان سیاوش از شاهنامۀ فردوسی و اتللو نوشتۀ شکسپیر است که ضمن بررسی مضامین دو اثر و واکاوی داستان‌ها، وجوه مشترک و بعضاً متفاوت آن‌ها آشکار گردید. یافته‌های تحقیق مبیّن این مطلب است که دو شاعر اساس داستان‌های خود را بر توصیف ویژگی‌های اخلاقی بنا نهاده‌اند. در این دو اثر وجود شباهت‌ها بیش از تفاوت‌هاست و «حسادت» عامل مشترک وقوع حوادث بوده است. همچنین نتایج حاصله نشان­دهندۀ این نکتۀ مشترک در هر دو تراژدی است که جدال قهرمان و سرنوشت بیش از هر چیز عرصۀ تجلّی خصایصی انسانی، نظیر صداقت و عاطفه است. با این­حال تفاوتی مهم که در این قرائت دریافت گردیده حاکی از آن است که شخصیّت­های دو داستان انطباق دقیق با همزاد مشخّص خود در تراژدی دیگر ندارند؛ به‌گونه‌ای که شخصیّت سیاوش از برخی جهات منطبق با ویژگی­های اخلاقی دِزدمونا و گاهی یادآور ویژگی­های اتللوست. 

Keywords:

تراژدی , سیاوش , اتللو , شخصیّت , اخلاق , حسادت