رضا سکوتی اسکوئی - دکتری خاکشناسی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استا
محمدحسین مهدیان - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
شهلا محمودی - عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
جعفر غیومیان - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

شناخت پراکنش مکـانی ویژگـی هـای خـاک بـرای برنامـه ریـزی و مدیریت مناسب خاک به منظور بهره برداری مناسب ا ز آن لازم بوده و از اهمیت زیادی برخـوردار اسـت زیـرا یکـی از خصوصـیات مشـترک ویژگی های محیطی از جمله خاک، پیوستگی مکانی آنها است . مفهوم تغییر پذیری مکانی خاک ها این است که مقادیر برخی ویژگـی هـای خاک در نقاط مجاور در مقایسه با نقاطی که فاصله آنهـا بیشـتر اسـت شباهت بیشتری دارند (8) برای بررسی تغییـر پـ ذیری خـاک از روش های آماری که قادر به تحلیل جزء وابسته به مکان متغیر های مکـانی شامل زمین آمار استفاده مـی شـود . روشـهای مختلفـی بـرای ارزیـابی ساختار مکانی داده ها وجود دارد که از جمله آنها می توان به میـانگین حسابی , روش گرادیان , تیسن و هیپسومتریک ا شاره نمود (5) به دلیل پیچیدگی توزیع مکانی و بالا بودن تغییرات در خاک، اسـتفاده از روش های تخمینی مبتنی بر زمین آمار برای میانیابی ویژگی های خاکی در نقاط نمونه برداری نشده ضروری به نظر می رسد . در این رابطـه مـی توان از روشهای زمین آماری شا مل تخمینگر های آماری غیر پارامتری نظیر روش های TPSS 1 ، میانگین متحرک وزنـی 2 و یـا روش هـای پارامتری زمین آماری نظیر کریگینگ 3 و کوکریگینگ 4 اسـتفاده نمـود . اختلاف بین این روش ها در محاسبه فاکتور وزنی است کـه بـه نقـاط اطراف نقطه مورد نظر داده می شود (7) محمدی (1998) با استفاده از تخمینگرهای زمین آماری پراکنش مکانی برخی از خصوصیات خاک سطحی شامل هدایت الکتریکی، درصد رطوبت اشباع، نسبت جذب سدیم و درصد آهک را با روش های کوکریگینگ , کریگینگ و رگرسیون خطی بررسی نموده است (3) نتایج بدست آمده از این تحقیق حاکی است که تخمینگرهای زمین آماری نسبت به روابط همبستگی خطی از برتری نسبی برخوردار بوده و روش کریگینک به عنوان روش برتر برآورد داده های مکانی پارامترهای خاک معرفی شده است . همین محقق در پیش بینی مکانی شوری خاک سطحی و تغییرپذیری مقدار آب خاک، وزن مخصوص ظاهری خاک و خطر شوری خاک از روش کریگینگ استفاده نموده است و به این نتیجه رسیده که نتایج حاصل از برآورد به روش کریگینگ با واقعیت های منطقه مطابقت بیشتری دارد (4) تغییرات مکانی عامل فرسایش پذیری خاک (K) در چهارمحال بختیاری با استفاده از روش کریگینگ توسط قاسمی (1382) مورد بررسی قرار گرفته است . وی با اثبات وجود همبستگی مکانی این عامل در منطقه مورد بررسی، نسبت به تهیه نقشه فرسایش پذیری خاک اقدام نموده است (1) والتر و مک براتنی (2001) برای پیش بینی شوری در سطح خاک از روش کریگینگ استفاده کرده اند (6) نتایج تحقیق آنها مطابقت روش بکار برده شده را با شرایط محلی تایید می نماید .فرانکلین و لی بولد (2002) تغییر پذیری مقدار آب خاک و وزن مخصوص ظاهری آن را در یک مزرعه چغندر قند در استرالیا (5) و گلن و همکاران (2003) عامل آب خاک را با داده های RADARSAT در نوادای آمریکا، با روش های زمین آماری مورد بررسی قرار داده و روش کریگینگ را به عنوان روش مناسب تحلیل تغییر پذیری این پارامترها معرفی نموده اند (7) لذا این تحقیق با هدف ارزیابی و تحلیل ساختار مکانی شاخص فرسایش پذیری خاک و مقایسه روش های مختلف زمین آماری در برآورد آن و تهیه نقشه پراکنش مکانی فرسایش پذیری خاک به انجام رسیده است .