نادیا عشایری - Urban Planning, Jundi-Shapur University of Technology, Dezful, IRAN.
بهزاد وثیق - Faculty of Architecture and Urban Planning, Jundi-Shapur University of Technology, Dezful, IRAN

معماری روستایی همسازترین پاسخ­های کالبدی را به محیط و فرهنگ ساخت داده است. تنوع در کالبد و سازمان‌دهی فضایی معماری روستایی حاصل این پاسخگویی است. معماری روستایی مناطقی با اقلیم سرد کوهپایه‌ای ایران، به‌واسطه مقابله با شرایط اقلیمی، جغرافیایی ویژه، نوع معیشت بومی و مواردی ازاین‌دست، تصویری دیگر از سازمان‌دهی و شکل فضا را نسبت به سایر روستاهای ایران نمایش داده ‌است. گاه این سازمان‌دهی به تولید نوعی ویژه و هویت‌مند از قرارگیری و انتظام فضایی می‌رسد. روستای دوسیران در شهرستان کوه‌چنار ازاین‌دست روستاهاست که به‌واسطه‌ اقلیم، نوع فناوری ساخت، روابط اجتماعی و جغرافیایی محیط، از منظر روستایی و روابط فضایی ویژه‌ای برخوردار است. این روستا در منطقه کوهمره نودان در نزدیکی کازرون و در محدوده تاریخی شهر ساسانی بی­شاپور قرار گرفته است. در این مقاله با تکیه‌بر روش پیمایشی و موردکاوی، تلاش شده ‌است تا با مشاهدات شخصی، برداشت میدانی و بررسی اسناد و اطلاعات در تاریخچه و معماری روستا، به بررسی معماری مسکونی روستای دوسیران پرداخته شده و عوامل شکل‌دهنده به کالبد عمارت­های چهارصفه آن بازشناسی شود. نگارندگان تلاش دارند با مقایسه تطبیقی بین سازمان‌دهی فضایی چهارصفه­ها و جزئیات ساختی آن مانند نحوه پوشش و ساخت ابنیه، در ابتدا به این سؤال پاسخ گویند که گونه­های معماری مسکونی در روستای دوسیران کدامند و پس از آن این مطلب مورد سنجش قرار گیرد که ویژگی­های چهارصفه­ها چگونه می­تواند یک نوع از معماری مسکونی روستایی را بیان نماید؟ بررسی اولیه نشان می­دهد که چهارصفه‌های دوسیران بنابر دلایل اقلیمی و امنیتی، فاقد هرگونه نورگیر و بازشو هستند و جهت­گیری خانه­ها براساس جهت باد غالب زمستانه شکل یافته است. همچنین ورودی­ها بنا بر اساس مؤلفه‌های ایمنی، اقلیمی و فرهنگی کوتاه‌تر از حد معمول ورودی در معماری روستایی و برابر با 140 سانتی­متر ساخته شده ‌است. نتایج نشان می­دهد؛ الگوی سازمان‌دهی فضایی در چهارصفه­های دوسیران، بر پایه عوامل ریشه­های تاریخی معماری بومی روستا، اقلیم و زمینه­ساخت، شکل یافته و در این میان به یک گونه از ساخت فضایی دست یافته شده است.    

Residential Architecture, Dosiran Village, Chohar-Sofeh houses., معماری مسکونی, روستای دوسیران, الگوی چهارصفه