علی اکبر عنابستانی - Associate prof, Geography and Rural Planning, Ferdowsi University of Mashhad
حسنعلی جهانتیغ - PhD Student of Geography and Rural Planning, Ferdowsi University of Mashhad

سکونتگاه‌های روستایی مجموعه‌ای واحد و به‌هم پیوسته می‌باشند که در طی زمان، مطابق با شرایط محیطی و زندگی اجتماعی، اقتصادی مردم شکل گرفته‌اند. مجموعۀ این هماهنگی‌ها باعث شده تا اصالت و زیبایی مشخصۀ بارز سکونتگاه‌های روستایی گردد که نمونه آن‌را می‌توان در نقاط روستایی سیستان مشاهده نمود. بر این اساس‌ شناخت مؤلفه‌های اثرگذار بر حس زیباشناختی روستایی و بکار گرفتن آن در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها امری ضروری به‌حساب می‌آید، زیرا می‌تواند به‌عنوان نقشه راهنما‌ در اختیار سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کالبدی کشور قرار گیرد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی – تحلیلی است که بخش عمده داده‌های آن از طریق مصاحبه و تنظیم پرسشنامه (35 نفر از کارشناسان و مدیران روستایی و 344 نفر از روستاییان) جمع‌آوری شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش تحلیل سلسله‌مراتبی فازی (FAHP) و روش تحلیل رتبه‌ رابطه خاکستری (GRA) استفاده شده است. نتایج روش تحلیل سلسه‌مراتبی فازی نشان می‌دهد که در بین عوامل چهارگانه، عامل کالبدی – فیزیکی با ضریب تأثیر (0.59) درصد رتبه اول و عامل اجتماعی – فرهنگی با ضریب تأثیر(0.29) درصد، رتبه دوم را بدست آورده است. همچنین ابعاد اقتصادی و طبیعی به ترتیب با ضریب (0.07) و (0.05) درصد، رتبه‌های سوم و چهارم را به خود اختصاص دادند. با هدف رتبه‌بندی جاذبه‌های زیباشناختی روستاهای مورد مطالعه، با استفاده از تکنیک (GRA)، مشخص گردید که از بین 15 روستای مورد مطالعه، تعداد 6 روستا دارای ضریب مطلوبیت بالای 0.50 درصد به ایده‌آل مثبت هستند که در این بین، روستاهای قلعه‌نو، سه‌کوهه و سه‌قلعه با ضرایب (1.000)، (0.810) و (0.658) درصد بالاترین پتانسیل‌های زیبا‌شناختی روستایی را دارند. از طرف دیگر، 9 روستا ضریب نزدیکی به 50 درصد ایده‌آل مثبت داشته‌اند که در این بین روستا‌های لوتک، شهرک گلخانی و قرقری به ترتیب با ضرایب (0.286)، (0.304) و (0.324) درصد، بیشترین فاصله را با ایده‌آل مثبت دارند و از نظر مدیران روستایی دارای جاذبۀ زیباشناختی پایینی نسبت به سایر روستاهای نمونه می‌باشند.

Aesthetics, vernacular Architecture, rural fabric, Sistan., زیباشناختی, معماری روستایی, بافت روستا, سیستان.