اسداله زارعی سیاه بیدی - Field and Horticultural Crops Science Research Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Kermanshah, Iran.
عباس رضایی زاد - Field and Horticultural Crops Science Research Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Kermanshah, Iran
جهانفر دانشیان - Seed and Plant Improvement Institute, AREEO, Tehran, Iran

به‌منظور ارزیابی اثر کم‌آبیاری بر هیبریدهای آفتابگردان و همچنین شناسایی هیبریدهای متحمل به کم­آبی، 12 هیبرید آفتابگردان شامل فرخ، شمس، قاسم، برزگر، آذرگل،G5*43 ،G6*43، هایسان25، هایسان36، سامبرو، یوروفلور و سیرنا در سه تیمار آبیاری شامل آبیاری بر اساس 60 (آبیاری کامل)، 120 (تنش ملایم) و 180 میلی‌متر (تنش شدید) تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A به صورت کرت‌های خردشده بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال­های 1391 و 1392 در ایستگاه اسلام آبادغرب مورد ارزیابی قرار گرفتند. تیمارهای آبیاری در کرت­های اصلی و هیبریدهای آفتابگردان در کرت‌های فرعی قرار داده شدند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب تیمارهای آبیاری اثر معنی­داری بر صفات طول دوره رشد، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملکرد دانه داشته و بر درصد روغن دانه اثر معنی دار نداشتند.  هیبریدهای آفتابگردان فقط از نظر طول دوره رشد، وزن هزار دانه و عملکرد دانه دارای تفاوت معنی­دار بودند. برهمکنش هیبریدهای آفتابگردان× آبیاری برای صفات مورد بررسی معنی­دار نبود. مقایسه میانگین­ها نشان داد که عملکرد دانه هیبریدهای آفتابگردان بیش از سایر صفات تحت تأثیر تیمارهای آبیاری قرار گرفت. عملکرد دانه در تیمارهای آبیاری کامل، تنش ملایم و تنش شدید  به‌ترتیب 4470، 3637 و 2832 کیلوگرم در هکتار بود. علت کاهش عملکرد در شرایط تنش شدید، کاهش تجمعی اجزای عملکرد دانه شامل قطر طبق، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه بود. هیبریدهای آفتابگردان از نظر طول دوره رشد، ارتفاع بوته، قطر طبق، قطر پوکی مرکز طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و میزان روغن دانه تفاوت معنی­داری با یکدیگر داشتند، اما از نظر عملکرد دانه، قطر طبق، قطر ساقه و تعداد دانه در طبق تفاوت معنی­داری نداشتند. نتایج مقایسه میانگین‌ها نشان داد که هیبرید برزگر با 4091 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین عملکرد دانه و هیبرید سامبرو با 3362 کیلوگرم در هکتار دارای کمترین عملکرد دانه بودند. بیشترین میزان روغن دانه از تیمار آبیاری کامل و هیبرید هایسان36 (8/45 درصد) بدست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که که رقم برزگر هم در شرایط آبیاری کامل و هم در شرایط کم آبیاری، دارای عملکرد دانه بالاتری است و از این رو برای هر دو شرایط قابل توصیه می‌باشد.

Drought stress, Head diameter, Hybrid, Seed oil content, and Sunflower., آفتابگردان, تنش خشکی, روغن دانه, قطر طبق و هیبرید.