آسیبشناسی «روایت ذهنی» در نخستین نمونۀ «تکگویی درونی» داستان فارسی: داستان کوتاه «فردا» از صادق هدایت
عنوان مقاله: آسیبشناسی «روایت ذهنی» در نخستین نمونۀ «تکگویی درونی» داستان فارسی: داستان کوتاه «فردا» از صادق هدایت
شناسه ملی مقاله: JR_RPRAZI-5-1_006
منتشر شده در در سال 1396
شناسه ملی مقاله: JR_RPRAZI-5-1_006
منتشر شده در در سال 1396
مشخصات نویسندگان مقاله:
فواد مولودی - استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)
خلاصه مقاله:
فواد مولودی - استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)
روایت ذهنی یکی از شیوههای رایج روایت در داستان مدرنیستی است که نویسندۀ آن، شخصیّت را در کانون داستان قرار میدهد و تمام داستان را، به مثابۀ عرضهگاه مستقیم جریان ذهن و اندیشۀ شخصیّت - در مرحلۀ پیش از گفتار، یا در مرحلۀ گفتار - مینویسد. چنین رویکردی به روایت، طبیعتاً، نظام زیباییشناختی و معرفتشناختی نوینی را ایجاب میکند و نویسندۀ روایت ذهنی برای دستیابی به آن نظام، همزمان، پنج مؤلّفة «زمان» «مکان» «پیرنگ» «شخصیّتپردازی» و «صدای راوی» را در ساخت و پرداختی مدرنیستی و ذهنی عرضه میکند. کیفیّت پردازش این مؤلّفهها علاوه بر آنکه سازندۀ صورت و ساختار اثر است، آشکارکنندۀ مبانی معرفتی نویسندۀ آن نیز هست؛ چراکه هدف غایی در روایت ذهنی، عرضۀ دغدغههای ذهنی شخصیّت مسئلهدار و نمایش محدودیّت شناختی و ادراکی او است. هدایت که در سه قطره خون (1311) و بوف کور (1315) خود را به عنوان پایهگذار مدرنیسم ادبی در داستان ایرانی شناسانده بود، بعدها در داستان کوتاه «فردا» (1325) آگاهانه کوشید روایتی ذهنی خلق کند و پایهگذار این شیوه در داستان فارسی هم باشد. او برای نخستین بار در داستان فارسی، تکگویی درونی دو شخصیّت داستان (مهدی و غلام) را در کنار هم قرار میدهد و در زمانی ذهنی، به طور مستقیم جریان ذهن و اندیشۀ آن دو را عرضه میکند. در مقالۀ حاضر، بر پایۀ چارچوب نظری فوق، به تحلیل روایت ذهنی در داستان کوتاه «فردا» پرداختهایم و کوشیدهایم با نگاهی انتقادی، ضعف و قوّت روایت ذهنی این اثر را در دو حوزۀ صورت و محتوا نشان دهیم تا میزان توفیق هدایت در این شیوۀ روایت معلوم شود.
کلمات کلیدی: روایت ذهنی, تکگویی درونی, صادق هدایت, داستان کوتاه, فردا, زیباییشناسی, معرفتشناسی
صفحه اختصاصی مقاله و دریافت فایل کامل: https://civilica.com/doc/1155477/