سمیرا رئیسی دهکردی - Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, University of Zabol, Zabol
ناصر پنجهکه - Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, University of Zabol, Zabol
عبدالحسین طاهری - Department of Plant Protection, Faculty of Plant Production, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan
سید کاظم صباغ - Department of Biology, University of Yazd

یکی از ‏عوامل اصلی محدودکننده تولید خیار، بیماری‌های پوسیدگی ریشه و طوقه این گیاه است. با توجه به خاکزاد بودن این عوامل، مبارزه شیمیایی علیه آنها نه تنها کاملاً مؤثر نیست بلکه باعث تخریب محیط زیست نیز می‌شود. از جمله راه‌های مبارزه با این بیماری‌ها روش‌های کنترل بیولوژیک است. این پژوهش به‌منظور کنترل بیولوژیک بیماری‌های خاکزاد خیار انجام شده است. در این بررسی اثر بیوکنترلی ‏گونه‌های ‏Trichoderma harzianum، ‏T. virens، Pseudomonas fluorescens و Bacillus subtilis علیه پوسیدگی‌های طوقه و ریشه خیار ناشی از Fusarium oxysporum f.sp. radicis-cucumerinum، Pythium aphanidermatum و Phytophthora melonis در آزمایشگاه مورد پژوهش قرار گرفت. گونه Trichoderma harzianum که در آزمایشگاه بیش‌ترین درصد بازدارندگی از رشد عوامل بیماری‌زا را داشت، برای بررسی‌های گلخانه‌ای استفاده شد. بررسی شدت بیماری و اجزای عملکرد رقم نگین در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در تیمارهای مختلف با استفاده از نرم‌افزار SAS انجام شد. بیش‌ترین درصد بازدارندگی در اثر متقابل با 45/8 درصد توسط B.subtilis در برابر P. aphanidermatum ایجاد شد. در گلخانه قارچ Trichoderma harzianum روی پوسیدگی فوزاریومی ریشه و ساقه خیار و بوته‌میری فیتوفترایی با 32/8 و 18/8 بیش‌ترین و کم‌ترین درصد کنترل بیماری را داشته است. تیمار گیاهان سالم تلقیح‌شده با تریکودرما بیش‌ترین افزایش اجزای عملکرد و گیاهان آلوده‌شده به پوسیدگی فوزاریومی کم‌ترین عملکرد را دارند. همبستگی قوی بین شاخص شدت بیماری و وزن تازه ریشه در تیمارهای مختلف مشاهده شد. بنابراین جدایه‌های آنتاگونیست قارچی و باکتریایی عملکرد مناسبی در کنترل بیماری‌های ریشه خیار داشتند.

Root and crown rots, Biological control, Trichoderma harzianum, Negin variety., بیماری های پوسیدگی ریشه و طوقه, کنترل بیولوژیک, Trichoderma harzianum, رقم نگین