منصوره یزدانی - Dept. of Plant Prot. Faculty of Agric., Shahrekord Univ., Shahrekord, Iran
علیاکبر فدایی تهرانی - Dept. of Plant Prot. Faculty of Agric., Shahrekord Univ., Shahrekord, Iran

نماتد ریشه‌گرهی یکی از عوامل مهم بیماری‌زایی گیاهی است که به طیف وسیعی از گیاهان، از جمله محصولات گلخانه‌‏ای، خسارت می‌زند. فلفل نیز یکی از گیاهانی است که کشت آن در سال‌های اخیر، به ویژه به‌صورت گلخانه‌‏ای، توسعه یافته است. اغلب روش‌­های کنترل برای مدیریت این نماتد، کارایی لازم را نداشته­‌اند. در این پژوهش، واکنش تعدادی از ارقام فلفل شامل المینا، توانا، چالیستون، سرادمره8، هیبرید آریستوتل، کالیفرنیا ­واندر، دیماز و تندفرنگی به‌‏طور جداگانه نسبت به حضور و یا عدم حضور دو گونه نماتد ریشه‌گرهی (M. incognita و M. javanica) مورد بررسی قرار گرفت. نماتد از نمونه‌های ریشه‌ آلوده جمع‌آوری­‌شده از گلخانه­‌های اطراف اصفهان و شهرستان ساوه جدا شد و با استفاده از ویژگی­‌های ریخت‌شناسی، گونه آن تعیین شده و روی گوجه‌فرنگی خالص‌‏سازی و تکثیر شد. بذرهای فلفل در سینی‌های نهال کشت و نهال‌های دارای رشد یکسان، به گلدان‏‌های اصلی با قطر دهانه 15 سانتی‌متر، حاوی دو کیلوگرم مخلوط خاک (نسبت مساوی خاک مزرعه، شن و کود دامی) استریل منتقل شدند و در مرحله چهاربرگی با 2500 تخم و لارو بر کیلوگرم خاک بستر مایه‌زنی شدند. آزمایش‌ به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. ارزیابی نتایج چهار ماه پس از مایه‏‌زنی نماتد و با استفاده از شاخص‌های رشدی گیاهان (وزن تازه و خشک ریشه و اندام هوایی به‌همراه طول ریشه و اندام هوایی) و فاکتورهای رشد و نموی نماتد (تعداد گال در گرم ریشه، تعداد توده تخم در گرم ریشه، تعداد تخم در هر توده تخم، جمعیت لارو سن دوم در 200 گرم خاک) انجام شد. نتایج حاصل بیانگر حساسیت کم ارقام چالیستون، کالیفرنیا واندر، هیبرید آریستوتل و توانا نسبت به نماتد M. javanica در مقایسه با ارقام دیگر بود. شاخص‌‏های رشد و نموی نماتدی بین ارقام مختلف نیز تفاوت معنی‌دار نشان دادند، به‌ گونه­‌ای که بر اساس سیستم کانتوسنز در دو گروه حساس و مقاوم قرار گرفتند. اما تمامی ارقام، به­‌جز رقم کالیفرنیا واندر، نسبت به نماتد M. incognita حساس بودند.

Growth indices, Reproduction, Resistance, Root-knot nematode, Meloidogyne spp., شاخص‌های رشدی, تولیدمثل, مقاومت, نماتد ریشه‌گرهی, Meloidogyne spp.