زهرا رجبی - Dept. of Soil Sci., College of Agric., Zanjan Univ., Zanjan, Iran.
پریسا علمداری - Dept. of Soil Sci., College of Agric., Zanjan Univ., Zanjan, Iran.
احمد گلچین - Dept. of Soil Sci., College of Agric., Zanjan Univ., Zanjan, Iran.

صنایع تولید کننده سرب و روی از لحاظ زیست‌محیطی یکی از صنایع پُرخطر شناخته ‌شده‌­اند. در این پژوهش، 15 نمونه پسماند (کیک) از کارخانه سرب و روی زنجان جمع‌آوری شده و براساس نوع و غلظت فلزات سنگین، شش نمونه برای افزودن به خاک انتخاب شدند. در خاک‌های تیمار شده با کیک‌های مختلف، گیاه کاهو کشت شد. پس از برداشت گیاه، شاخص‌های رویشی گیاه، غلظت فلزات سنگین در ریشه و برگ گیاه و همچنین غلظت قابل جذب فلزات سنگین در خاک تحت کشت اندازه‌گیری شد. این پژوهش در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد، به‌گونه‌ای که شش نوع کیک در سه سطح (0/25، 0/5 و 1 درصد) در سه تکرار و با سه نمونه شاهد (بدون افزودن کیک) مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان آلودگی در غلظت کل فلزات سنگین به ترتیب مربوط به کادمیم (168333 میلی­‌گرم بر کیلو­گرم)، روی (100000 میلی‌­گرم بر کیلوگرم)، آهن (91666 میلی­‌گرم بر کیلوگرم)، منگنز (25566 میلی­‌گرم بر کیلوگرم)، سرب (13483 میلی­‌گرم بر کیلوگرم) و نیکل (7966 میلی­‌گرم بر کیلوگرم) و در غلظت­‌های قابل جذب مربوط به منگنز (21400 میلی­‌گرم بر کیلوگرم)، روی (16400 میلی­‌گرم بر کیلوگرم)، کادمیم (4520 میلی­‌گرم بر کیلوگرم)، سرب (2371 میلی­‌گرم بر کیلوگرم)، نیکل (194 میلی­‌گرم بر کیلوگرم) و آهن (2/11 میلی­‌گرم بر کیلوگرم) بود. غلظت قابل جذب فلزات سنگین خاک‌های تیمار شده با کیک‌ها بر اثر جذب توسط گیاه کاهو در خاک کاهش یافت.

Zinc and lead factories’ wastes, Heavy metals, Cake, Availability, د کارخانجات ذوب سرب و روی, فلزات سنگین, کیک, قابلیت جذب