اولویت‌بندی اثرات خشک‌سالی بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی و زیست‌محیطی در نقاط شهری و روستایی (مطالعه‌ی موردی: استان یزد)

خشک‌سالی در کشور ما نو و ناشناخته نیست. خشک‌سالی اثرات مستقیم و غیرمستقیم در نواحی روستایی و شهری دارد؛ نه‌تنها روستاییان دچار مشکل می‌شوند، بلکه با مهاجرت به شهرها، بر مسائل اقتصادی-اجتماعی و زیست‌محیطی شهری تأثیر می‌گذارد. تأثیر خشک‌سالی بر مسائل اقتصادی-اجتماعی-زیست‌محیطی بر کسی پوشیده نیست، لذا اولویت‌بندی تأثیر خشک‌سالی بر این مسائل، اهمیت زیادی داشته و کمک بسیار زیادی در مدیریت این بحران خواهد کرد. این پژوهش، جهت اولویت‌بندی تأثیر خشک‌سالی بر این مسائل، به بررسی آن در استان یزد پرداخته است. طبق محاسبات، درصد تغییرات سطح زیر کشت در همه­ی موارد بعد از وقوع خشک‌سالی کاهش یافته است. به دلیل خشک‌سالی و کاهش بارندگی، سطح زیر کشت دیم به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است. همچنین مقدار بهره‌برداری از دام و تعداد دام بعد از وقوع خشک‌سالی به صورت محسوس کاهش داشته است؛ به‌گونه‌ای که در تعداد گوسفند و بره 16%، بز و بزغاله 29%، گاو و گوساله 19% کاهش مشاهده می‌شود. هزینه‌ی خالص در مناطق شهری جهت تهیه‌ی گوشت و میوه و سبزیجات قبل و بعد از وقوع خشک‌سالی رشد بسیار زیادی داشته است. پس از تحلیل داده‌ها جهت اعتبارسنجی پرسشنامه‌ای با حداقل150 نمونه، از خانوارهای شهری و روستایی منطقه تهیه گردید که پس از صحت­سنجی، تأثیر خشک‌سالی بر ابعاد مختلف منطقه بر اساس آزمون فریدمن بررسی گردید و معیارهایی که بیش‌ترین و کم‌ترین تأثیرپذیری را در شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دارا بوده‌اند، تعیین گردید. درنهایت با توجه به آزمون فریدمن و تفاوت میانگین بین ابعاد گوناگون رتبه‌بندی صورت گرفت که بر اساس آن، شاخص اقتصادی با میانگین 2.75 رتبه­ی اول؛ پس‌ازآن، شاخص اجتماعی و سپس زیست‌محیطی با میانگین 1.87 کم‌ترین پیامد ناشی از خشک‌سالی را داشته است.

Keywords:

Drought , Friedman test , Economic , Social , Environmental , خشک‌سالی , آزمون فریدمن , اقتصادی , اجتماعی , زیست‌محیطی.