عبدعلی ناصری - دانشیار گروه آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز
سعید حمزه - دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز
حیدرعلی کشکولی - استاد گروه آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز
جعفر ال کثیر - مدیر اداره مطالعات کاربردی کشت وصنعت امام خمینی

در اراضی کشت و صنعت امام خمینی (یکی از واحدهای هفت گانه شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی )،بعد از مطالعات اولیه طراحی، فاصله زهکش ها حدود 70 متر برآورد گردید و زهکش ها در عمق متوسط 2/1متری نصب گردیدند . اما بعد از 2 سال که از احداث زهکش ها در مزارع این واحد گذشت، مشاهده گردید که متوسط عملکرد محصول، در حدود 500 هکتار از اراضی این واحد، کمتر از متوسط عملکرد دیگر مزارع نیشکر می باشد. بعد از بررسی های اولیه چنین نتیجه شد که فاصله و عمق زهکش ها در این مزارع بیش از مقدار لازم بوده و به علت وجود یک لا یه با نفوذ پذیری کم در عمق حدود 100 تا 150 سانتیمتری، زهکش های موجود به خوبی عمل نمی کنند، جهت رفع این مشکل اجرای زهکش های پلکانی پیشنهاد گردید . در این راستا بین هر دو زهکش موجود، یک خط زهکش جدید در عمق متوسط1/2متری و در بالای لایه محدود کننده، نصب گردی د، و فاصله بین زهکش ها به 35 متر تقلیل یافت . جهت بررسی های تکمیلی و تعیین عملکرد سیستم زهکش های پلکانی یکی از مزارع این واحد که در آن زهکش های پلکانی با فاصله 35 متر نصب شده اند، انتخاب گردید . سپس در مزرعه مورد نظر سه ردیف چاهک مشاهده ای درفواصل 250، 500 و 750 متری از جمع کننده مزرعه، نصب گردید . پس از تجهیز چاهک ها و انجام مطالعات لایه بندی، نوسانات سطح ایستابی، دبی آب ورودی و خروجی از مزرعه و ورود و خروج املاح از مزرعه، به صورت روزانه و طی 3 نوبت آبیاری اندازهگیری شد. در نهایت تجزیه و تحلیل دادهها و مقایسه مقادیر بدست آمده با استفاده از معادلات و شاخص های موجود صورت گرفت. نتایج حاصل از شاخص - های موجود نشان می دهند سیستم زهکش پلکانی در کنترل سطح ایستابی و شوری به خوبی عمل نموده، و مشکل ماندآبی و شوری مزرعه به طور کامل از بین رفته، و مقدار محصول نیز افزای ش چشمگیری داشته است . ضمناً تجزیه و تحلیل اندازه گیریهای نوسانات سطح ایستابی و مقایسه آنها با مقادیر بدست آمده از معادلات تحلیلی موجود صورت گرفت . نتایج نشان می دهد مقادیر بدست آمده از طریق معادلات تحلیلی تنها در محدوده کمی از پروفیل سطح ایستابی با حالت واق عی مشاهده شده در مزرعه تطابق دارند که علت اصلی آن نیز وضعیت لایه ای بودن خاک مزرعه و فرض همگن بودن خاک در معادلات موجود میباشد.

زهکش پلکانی، نوسانات سطح ایستابی، ماندآبی ، شوری، نیشکر