اکرم اسفندیاری - کارشناسی ارشد معماری دانشکده معماری و هنر دانشگاه گیلان
عباس ترکاشوند - استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

مجتمع­های مسکونی همچون هر برساخته‌ دیگری علاوه بر فضا و کالبد فیزیکی خود، حاوی بار ادراکی برای شهروندان هستند. کیفیت بصری، نقش مهمی در چگونگی شکل‌گیری این بار ادراکی دارد. بدین‌ترتیب، توجه به کارکرد ادراکی مجموعه‌های مسکونی به میزان زیادی وابسته به کیفیت بصری آن است که مقوله‌ای کیفی به شمار آمده و از این رو، تحلیل آن پیچیدگی‌های بسیاری به همراه دارد. در این راستا تحلیل‌های ایزوویست و خطوط دید ابزاری مؤثر در جهت تحلیل و در نتیجه سنجش کیفیت بصری، از طریق روش‌های کمی فراهم می‌آورند. بدین‌ترتیب هدف این پژوهش، ارائه‌ روشی برای به ‌کارگیری ابزار ایزوویست و خطوط دید در فرآیند سنجش کیفیت بصری در مجتمع‌های مسکونی است. این پژوهش، به طور موردی در شهر کرمانشاه انجام شده است. برای این منظور، ابتدا مجتمع‌های مسکونی واقع در شهر کرمانشاه با استفاده از تحلیل­های فرمی، مبتنی بر یک روش‌ کمی، گونه­شناسی و دسته‌بندی شده‌اند. سپس به منظور جلوگیری از تأثیر فضای شهری ناهمخوان اطراف مجتمع­ها به عنوان عامل مداخله‌گر، شکل گونه‌های حاصله با روش«نرمال‌کردن» همگن شده و کیفیت فضایی_کالبدی گونه‌های نرمالایز شده‌ نیز با ابزار اسپیس‌میت مورد سنجش قرار گرفته است. در مرحله‌ بعد، کیفیت بصری آنها با استفاده از ابزار ایزوویست، با تکیه بر شاخص‌های مساحت، مقدار زاویه‌ راندگی، بیشترین خط شعاع دید و انحصار مورد سنجش قرار گرفته و داده‌های کمی استخراج شده است. در نهایت، همبستگی میان داده‌های حاصل از سنجش کیفیت بصری، با داده‌های حاصل از سنجش کیفیت فضایی_کالبدی گونه‌ها، مورد آزمون قرار گرفته و تحلیل شده است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که هر یک از گونه‌های مجتمع­های مسکونی، شاخص­های کیفیت بصری و خطوط دید معینی دارد که به طور کمی و کیفی با سایر گونه­ها قابل مقایسه است. همچنین نتایج این پژوهش نشان می­دهد شاخص­های ایزوویست که مبین کیفیت بصری گونه‌ها هستند، با شاخص‌های اسپیس‌میت، دارای رابطه همبستگی هستند. این امر به معنای اعتبار روش پیشنهادی در سنجش کیفیت بصری مجتمع‌های مسکونی بوده و مبین کاربرد نمودارهای اسپیس‌میت در کیفیت بصری مجتمع‌های مسکونی نیز هست. نتایج این تحقیق می­تواند به صورت بالقوه در طراحی سایت مجموعه­های مسکونی مورد استفاده قرار گرفته و متعاقب آن بر کیفیت طرح­های مسکونی مؤثر باشد.

ایزوویست, خطوط دید, گونه‌های مجتمع مسکونی, نرمال کردن