مدیریت و بهره وری پایدار آب در شبکه های آبیاری حوزه های آبریز تحت تنش آبی(مطالعه موردی شبکه آبیاری زاینده رود اصفهان)

کشور ایران در یکی از خشک ترین مناطق جهان قرار دارد . متوسط بارندگی کشور 252 میلیمتر بوده که کمتر از یک سوم متوسط جهانی است. شرایط خاص اقلیمی کشور که خشکی و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی واقعیت گریزناپذیر آن است، هرگونه تولید مواد غذا یی و کشاورزی پایدار را منوط به استفاده صحیح و منطقی از منابع آب محدود کشور نموده است .حوزه آبریز زاینده رود در منطقه مرکزی ایران یکی از حوزه های آبریز تحت تنش آب می باشد . توسعه منابع آب حوزه به طور عمده از طریق احداث سد مخزنی چادگان و سه تونل انحراف آب ب ین حوزه ای درفازهای مختلف و در 50 سال اخیر صورت پذیرفته است . حوزه صرف نظر از بارش های زیاد در ارتفاعات کوهرنگ دارای آب هوای خشک و نیمه خشک می باشد و هیچ فعالیت کشاورزی و اقتصادی بدون وجود آب و آبیاری محصولات امکان پذیر نمی باشد. گسترش اراضی تحت آبیاری از طریق احداث و یا توسعه شبکه های آبیاری ( 8 شبکه و جمعاً به مساحت 229000 هکتار ) و فعالیت های صنعتی زیاد حجم قابل ملاحظه ای از منابع آب حوزه زاینده رود را مصرف می نماید. از سوی دیگر رشد جمعیت اصفهان (با جمعیت بیش از2/5 میلیون نفر ) و خشکسالی های مختلفهمه و هم ه حاکی از وابستگی به منابع آب شکننده وحساس حوزه زاینده رود می باشد . علیرغم تداوم طرح های تامین آب حوزه از قبیل احداث سد زاینده رود و تونل های انحراف آب کوهرنگ (از سال 1329 حوزه هنوز در کمبود آب بسر می برد . علائمی از جمله رقابت بخش های مختلف برای دریافت آ ب، پائین رفتن سطح آب زیرزمینی، کاهش کیفیت منابع آب سطحی و زیرزمینی (چاه ها، قنوات و چشمه ها )، کاهش تولیدات کشاورزی (به خصوص در پائین دست حوزه ) و کاهش بسیار شدید آب ورودی به باتلاق گاو خونی در انتهای حوزه، نشان دهنده وضعیت دشوار و ناراحت کننده ای این حوزه آبریز از نظر مدیریت آب می باشد. مطالعه تاریخچه توسعه منابع آب و آبیاری حوزه بیانگر آن است که به محض توسعه منابع آب جدید و به دلیل عدم مدیریت جامع و مناسب آب در حوزه، مصارف آب از طریق احداث شبکه های آبیاری جدید افزایش رو به تزاید یافته، به نحوی که از میزان تامین آب تجاوز نموده است . این افزایش در مصرف آب سبب گردیده تا حوزه تحت تنش آبی مدوام قرار گرفته و آب ناچیزی وارد خروجی حوزه یعنی باتلاق گاو خونی شود . تا حدی که در سال های اخیر این منطقه زیست محیطی کاملاً خشک شده و خسارات زیست محیطی زیادی به منطقه و کشور وارد گردیده است.