جایگاه خراسان بزرگ در تحولات مذهبی و هنری شرق در دوره اشکانیان

خراسان بزرگ در تمامی دوران­های تاریخی ایران، نقش مؤثری در تبادلات منطقه­ای شرق ایران داشته و در این زمینه، اطلاعات جامعی در اختیار پژوهشگران است. اما در این میان، پیرامون عملکرد منطقه خراسان در تاریخ اشکانی، به­دلیل از بین رفتن آثار و منابع تاریخی توسط ساسانیان و هم­چنین گذر زمان بسیار محدود می­باشد. بر این اساس، هدف از انجام این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است، تحلیل جایگاه خراسان بزرگ (خراسان امروزی، بلخ، مرو، هرات)، به‌عنوان اولین مقر حکومتی اشکانیان در زمینه­های مذهبی و هنری این دوره می­باشد که این امر با توجه به منابع دسته اول و مدارک ­باستان­شناختی به­دست آمده از این دوره انجام می‌پذیرد. پژوهش پیش­رو، در صدد پاسخ­گویی به این پرسش­ها می­باشد که خراسان بزرگ در تاریخ اشکانی، چگونه توانسته است زمینه­ساز تحولات ساختاری مذهبی و هنری گردد و در ادامه، بیشترین تأثیرگذاری تحولات مذهبی و هنری خراسان بزرگ درکدام مناطق مشهود است. در این راستا، با توجه به یافته‌های پژوهش می­توان گفت جایگاه خراسان بزرگ در دوره اشکانی، به­صورت فرامنطقه­ای بوده و بر اساس تسامح مذهبی و فرهنگی صورت پذیرفته است. هم­چنین خراسان بزرگ به­دلیل قرارگیری در گذرگاه ارتباطی شرق و غرب، توانسته است با گسترش مذهب بودا، مهر و زرتشتی در شرق ایران، هند، چین و حتی روم بیزانس تأثیرگذاری مذهبی داشته و با توجه به آثار هنری هم­چون سفال­سازی و شیشه‌گری در هند و چین، تأثیرگذاری هنری ایجاد نماید. علاوه بر آن، با تحلیل ریشه­شناسی خط و زبان پهلوی در دوره اشکانی، دریافتیم که این منطقه با توسعه خط و زبان پهلوی در داخل ایران، تاجیکستان و افغانستان تأثیر فرهنگی  به­صورت فرامنطقه­ای ایجاد نموده است.

Keywords:

خراسان بزرگ , اشکانیان , هنر , مذهب , فرهنگ