داود داودی مقدم - دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشگاه لرستان
علی حقی زاده - دانشیار گروه آبخیزداری، دانشگاه لرستان

فرسایش خندقی یکی از انواع فرسایش آبی است که موجب تخریب اراضی و بر هم خوردن تعادل در پهنه های منابع طبیعی و اراضی کشــاورزی میشــود. این نوع فرســایش یکی از مهمترین مشــکلات موجود در مدیریت منابع طبیعی و توســعه پایداربوده که غالباً با پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی همراه است. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور شناسایی مناطق مستعد فرسایش خندقی در حوزه آبخیز کشکان- پلدختر، واقع بین استانهای لرستان و ایلام انجام شد. ابتدا بر اساس بررسیهای میدانی و با استفاده از دستگاه GPS، نقشـــه پراکنش فرســـایش خندقی منطقه مورد مطالعه تهیه شـــد. همچنین عوامل مؤثر بر وقوع فرســـایش خندقی شـــامل سنگ شناسی، بافت خاک، کاربری اراضی، تراکم زهکشی، فاصله تا جریانهای سطحی، شاخص رطوبت توپوگرافی، ارتفاع، درصد شیب، انحنای سطح و فاصله از جاده انتخاب و نقشه آنها به صورت پایگاه داده در سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. در مجموع، موقعیت 65 واقعه فرسایش خندقی ثبت و این پایگاه داده به صورت تصادفی به دو دسته خندقهای گروه آموزش مدل 45) واقعه) و خندقهای گروه اعتبار سنجی مدل 20) واقعه) تقسیم شد. شنا سایی مناطق م ستعد فر سایش خندقی و تعیین اهمیت عوامل مؤثر بر وقوع آن براساس مدل درخت رگرسیون تقویتشده در نرمافزار R انجام گرفت. در نهایت برای اعتبارسنجی نتایج پیشبینی، از منحنی تشخیص عملکرد نسبی (ROC) ا ستفاده شد. نتایج نشان داد که بخشهای مرکزی حوزه آبخیز مورد مطالعه دارای پتانسیل فر سایش خندقی بالایی هستند. براساس نتایج اعتبارسنجی، نقشه مناطق مستعد فرسایش خندقی حاصل از مدل درخت رگرسیون تقویت شده 82/1 در صد دقت دا شت. همچنین نتایج اثبات نمود که "تراکم زهکشی"، "بافت خاک" ، "ارتفاع" و " سنگ شناسی" مهمترین عوامل مؤثر در وقوع فرسایش خندقی منطقه مورد مطالعه بوده که مقدار شاخص اهمیت آنها به ترتیب 26/7، 23/4، 21/5 و 15/1 درصد بدست آمد. نتایج نشــان داد که طبقات کاربری کشــاورزی، بافت خاک لومی شــنی، فاصــله کم از جاده، شــیب کم و فاصــله کم از جریانهای سطحی شرایط بحرانی برای وقوع فرسایش خندقی هستند که توجه به آنها در مدیریت و حفاظت خاک منطقه حائز اهمیت است. در نهایت، با توجه به کارایی ب سیار خوب مدل درخت رگر سیون تقویت شده در پیشبینی پتان سیل فر سایش خندقی پیشنهاد می شود از این مدل برای این هدف در سایر حوزه های آبخیز کشور با هدف مدیریت فرسایش خاک استفاده شود.

فرسایش خندقی، مدل یادگیری ماشین، مدلسازی مکانی، عوامل مؤثر محیطی