گزارش تحولات بین المللی و داخلی در حوزه معادن و صنایع معدنی در سه ماهه آخر سال ۱۳۹۷ (فصل زمستان) ( ۲۲December ۲۰۱۸

بخش معادن و صنایع معدنی ایران در سال ۱۳۹۷ شاهد رویدادهای داخلی و بینالمللی متعددی بوده است. بازگشت تحریم های ایالات متحده آمریکا پس از خروج این کشور از برجام و نابسامانیهای ارزی کشور از عوامل مهم و اثرگذار بر تولید و تجارت محصولات معدنی و فلزی ایران بود. به هم ریختگی بازار داخل، دخالت دولت در قیمت گذاری محصولات معدنی و فلزی به همراه سیاستهای ارزی بانک مرکزی موجب ایجاد موانع جدی در تولید و صادرات بخش معدن و صنایع معدنی کشور شده است به طوری که صادرات محصولات بخش معدن و صنایع معدنی در سال ۱۳۹۷ از نظر وزنی ۵ درصد و از نظر ارزشی ۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۶ افت داشته است. در کنار این موارد، در زمینه تولید برخی محصولات مانند مس کاتد (۵ / ۵۴ درصد)، گندله سنگ آهن (۳۲ درصد)، آهن اسفنجی (۵ / ۲۸ درصد)، زغال سنگ (۲۷ درصد) رشد تولید قابل توجه بوده است. افزایش قیمت گاز مصرفی واحدهای فولادسازی، افتتاح بخشی از ظرفیتهای زنجیره ارزش فولاد کشور، افتتاح واحد تولید شمش آلومینیم شرکت آلومینای ایران و کاهش قابل توجه تولید آلومینیم در واحدهای المهدی و هرمزال به دلیل ابطال واگذاری این کارخانه از رویدادهای دیگر در اواخر سال ۱۳۹۷ بوده است. در مجموع، بخشنامه ها و دستورالعمل های متعدد صادر شده از سوی دولت، امنیت سرمایه گذاری، تولید و تجارت را تا اندازه زیادی کاهش داده است در حالی که حوزه تولید و تجارت برای رونق و توسعه پایدار به ثبات نسبی و امنیت نیاز دارد.
در سطح بین المللی رویدادهایی مانند تنش تجاری میان آمریکا و چین، سیاست های اقتصادی دولت چین در زمینه تحریک اقتصاد این کشور و حوادث و رویدادهایی مانند شکستن سد باطله معدن سنگ آهن در برزیل آثار قابل توجهی بر بازار محصولات معدنی و فلزی در دنیا داشته است. افق مثبت مذاکرات میان آمریکا و چین برای پایان دادن به جنگ تعرفه ها و سیاست های جدید اقتصادی چین به منظور تزریق نقدینگی برای تحریک اقتصاد در سه ماهه آخر سال ۱۳۹۷ ، سیگنال های مثبتی به بازار محصولات معدنی و فلزی دنیا داده است. شکستن سد باطله معدن سنگآهن در برزیل که موجب کسری عرضه ۷۰ میلیون تنی گندله و کنسانتره سنگآهن در دنیا شد، موجب رشد قیمت سنگ آهن و به تبع آن رشد قیمت های جهانی فولاد و قراضه شد. در مجموع، سه ماهه پایانی سال ۱۳۹۷ برای اکثر محصولات معدنی و فلزی با رشد قیمت ها و رونق بازارهای بین المللی همراه بوده است. بررسی بازار داخلی محصولات معدنی و فلزی نشان میدهد که در بخش هایی چون زنجیره آهن و فولاد، مس، سرب و روی، سیمان، کاشی و سرامیک، سنگ های ساختمانی و تزئینی و ... توجه جدی به مساله صادرات از اهمیت بالایی برخوردار است و نه تنها سیاست های دولت باید در جهت توسعه و حمایت از صادرات باشد، بلکه زمینه های لازم برای حفظ بازارهای صادراتی و ایجاد فرصت های جدید از طریق رایزنی های اقتصادی و تجاری را نیز ایجاد کند. بنابراین اتخاذ هر نوع سیاست و تصمیمی که به نوعی موجب محدود شدن صادرات مواد معدنی و فلزی (به جز در موارد مربوط به خام فروشی) و از دست رفتن بازارهای صادراتی شود، موجب ایجاد چالش برای بخش تولید کشور خواهد شد. سیاست های تعرفه ای در زمینه صادرات نیز باید صرفا در راستای برنامه های توسعه صنایع پایین دستی، تولید محصولات با ارزش افزوده بالا و تامین حداقل نیاز داخلی قرار گیرد. افت و خیز روابط تجاری میان ایالات متحده آمریکا و چین به عنوان دو قدرت بزرگ اقتصادی دنیا، غیرقابل پیش بینی و پیچیده بودن این روابط و تاثیر آن بر بازار محصولات معدنی و فلزی دنیا، ترسیم دورنمای مشخصی از بازارهای جهانی را با چالش روبرو کرده است، در این میان تلاش دولت چین برای جلوگیری از رکود اقتصادی در این کشور و انجام اقدامات حمایتی و آزادسازی منابع برای تحریک اقتصاد، چشم انداز روشنی را برای ایجاد تقاضای محصولات معدنی و فلزی ایجاد کرده است. رویدادهای طبیعی و خطاهای انسانی نیز یکی دیگر از عواملی است که بر بازار موثر است به گونه ای که شکست سد باطله یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کنسانتره و گندله و تاثیر آن بر سیاستهای دولت برزیل در برخورد با معادن و صنایع معدنی حداقل در میان مدت موجب کسری عرضه و افزایش قیمت محصولات زنجیره ارزش فولاد و ایجاد فرصت های صادراتی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشورمان خواهد شد.