نسیم مجیدی زنجانی - . PhD Student in Architecture, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
مصطفی مختاباد امرئی - Professor of Art, Department of Art and Architecture, Art Faculty, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
ایرج اعتصام - Professor of Architecture, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

مقدمه: با این­ که استدلال فضایی به عنوان نوعی شناخت، از جمله عوامل ذهنی موثر بر پاسخ خلاقانه معماری است، در خصوص جایگاه آن در روند طراحی معماری و مراحلش، مشکلات آموزشی و شناختی حل نشده بسیاری وجود دارد. لذا هدف پژوهش حاضر، تبیین جایگاه استدلال فضایی در روند طراحی معماری و مراحلش بود. روش کار: روش این پژوهش کیفی و نظر به ماهیت تبیین مدل و مورد پژوهی، دارای دو گام اصلی بود. گام نخست، با روش توصیفی_تحلیلی با بهره از تحلیل محتوا در دو حوزه علوم شناختی و معماری انجام گرفت. گام دوم شامل مورد پژوهی کیفی تجربۀ دانشجویان ارشد معماری پیرامون تجربۀ طراحی آنها و تحلیل توصیفی داده­‌های حاصل از پرسشنامه بود. یافته­‌ها: بر اساس یافته­‌های تحلیلی گام اول، توسعه استدلال فضایی از طریق توسعه حافظه فعال به طور غیر مستقیم در بهبود روند طراحی معماری نقش دارد و از طریق بهبود توانایی­‌هایی همچون تجسم فضایی، بازسازی تصاویر و جهت­‌یابی فضایی که لازمۀ بسیاری از توانش­‌های پایه در معماری هستند، به طور مستقیم سبب بهبود روند طراحی معماری است. یافته­‌ها در گام دوم حاکی از آن بود که توانش‌­های پایه مرتبط با استدلال فضایی در تمامی مراحل طراحی معماری، خصوصا بر مرحلۀ اشراق مورد استفاده قرار می­‌گیرند. نتیجه‌­گیری: با توجه به مدل تبیین شده از جایگاه استدلال فضایی در پردازش‌ اطلاعات و تاثیر آن بر مراحل فرآیند خلاقانه طراحی معماری و نتایج موردپژوهی در این تحقیق، استدلال فضایی بر تمامی مراحل طراحی معماری نقش داشته و استدلالی اساسی برای بهبود روند طراحی معماری به شمار می­رود.

Spatial reasoning, Design process, Cognitive process, استدلال فضایی, روند طراحی, فرآیند شناختی