الگوی راهبردی حمایت از تولید (۱۵ . فعالیت های نامولد رقیب تولید برخی تجربههای جهانی و راهکارهای مقابله با آن در ایران)

فعالیت های اقتصادی از منظر ایجاد ارزشافزوده متفاوت هستند. بعضی از فعالیت ها به تولید کالا یا خدمات می انجامد و از این محل، سود حاصل می کنند. بعضی دیگر از فعالیت ها صرفا نقش توزیع درآمد از یک فرد به دیگری دارند و هیچگونه ارزشافزودهای در تولیدات صنعتی، کشاورزی یا خدماتی ایجاد نمی کنند. برای مثال کسب سود از خرید و فروش املاک (بجز خدمات واسطه گری مسکن) ارزش افزوده یا تولیدی ایجاد نمی کند، اما میتواند برای سوداگران مسکن، سودآور باشد. گاهی این دست از فعالیت ها ریسک پایین و سود بالایی دارند و به همین دلیل سرمایه های کشور را به سمت خود جذب می کنند؛ سرمایه هایی که می توانستند در حوزه های تولیدی به کار گرفته شوند. از مصادیق فعالیت های اقتصادی نامولد می توان به این موارد اشاره کرد: ۱ . کسب سود از خرید و فروش سوداگرانه املاک (زمین، واحد مسکونی، تجاری و...)، ۲ . کسب سود از معاملات طلا و فلزات گرانبها (سکه و شمش)، ۳ . کسب سود از معاملات ارز، ۴ . کسب سود از سپرده گذاری بانکی، ۵ . بخشی از سود واسطه گری و توزیع کالا. البته در تعیین مرز فعالیت مولد و نامولد در مصادیق ذکر شده باید به این نکته توجه داشت که فعالیت هایی نظیر خدمات واسطه گری در بخش مسکن و رساندن خریدار به فروشنده و دلالی برای انجام معامله، یا بازرگانی طلا یا خدمات کارگزاری معاملات سهام و صرافی، واجد ارزش افزوده محسوب می شود. در بسیاری از کشورها، قوانین و مالیات های سختگیرانه ای برای کنترل و کاهش جذابیت فعالیت های سفته بازانه وضع شده است، اما در کشورمان این دست فعالیت ها، بدون پرداخت مالیات به کار خود ادامه می دهند. ضعف شدیدی در نظارت و کنترل بر آنها مشاهده می شود که باید با نگاهی علمی و دقیق، راهکارهایی برای کنترل آنها طراحی و اجرا کرد. در این گزارش پس از طرح مباحث نظری درباره معیارهای مشخص کننده بخش های نامولد اقتصاد،
تجربیات برخی کشورها در کنترل آن و همچنین وضعیت فعلی ایران بررسی شده و در ادامه مجموعه راهکارهایی برای کنترل و کاهش فعالیت های نامولد اقتصادی پیشنهاد شده است. در بخش اول پیشنهادها، رویکردهای کلان که باید جهت کاهش فعالیت های نامولد مد نظر قرار گیرند توضیح داده شده و در بخش دوم مجموعه ای از پیشنهادهای عملیاتی مربوط به بخش های خاص برمبنای رویکردهای مذکور آورده شده است. همچنین شایان ذکر است پیشنهادها بر مبنای تجربه دیگر کشورها و با عنایت به شرایط موجود داخلی، عمدتا در جهت ایجاد شفافیت هرچه بیشتر محیط فعالیته ای اقتصادی و اخذ «مالیات بر عایدی سرمایه» در بازارهای زمین و مسکن، طلا و ارز است.

Keywords:

فعالیتهای نامولد , فعالیت های نامولد رقیب تولید , مالیات بر عایدی سرمایه , رانت