مریم جانبخشی - دانشجوی دکتری زبان شناسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران.
حبیب گوهری - ستادیار گروه زبان شناسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران، ایلام.
اکبر عزیزی فر - استادیار گروه زبانشناسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران، ایلام

ساخت اطّلاع، نحوة توزیع اطّلاع کهنه (مفروض) و نو در جملات است که نقش مهمّی در صورت­بندی جملات دارد. در پژوهش حاضر، تأثیر وضعیّت اطّلاعی، نقش دستوری و مقولة نحوی سازه­ها در پیشایندسازی آن­ها بررسی شده است. برای تحقّق این هدف، پیکره­ای شامل (226) جملة ساده (بی­نشان و نشان­دار) از گزارش فوتبال بررسی شد تا وضعیّت اطّلاعی، نقش دستوری و مقولة نحوی سازه­های پیشایندشده مشخّص شود. طبقه­بندی پرینس (1992)، وارد و بیرنر (2004) و همچنین بیرنر (2013) برای طبقه­بندی مصادیق سازه­ها، از مصادیق کلامی به­مثابة چارچوب نظری استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که ازنظر وضعیّت اطّلاعی، بیشتر سازه­های پیشایندشده در انواع جملات سادة فارسی به­لحاظ کلامی کهنه هستند، هرچند که ازمنظر شنونده نو طبقه‌بندی می­شوند. در نوشتار پیش رو هیچ مورد سازة پیشایندشده یافت نشد که ازدیدگاه شنونده کهنه باشد. ازنظر نقش دستوری، در همة انواع جملات نشان­دار، سازه­های بیان­گر مفعول غیر مستقیم بیشتر از دیگر نقش­های دستوری پیشایند­شده هستند. ازنظر مقولة نحوی سازه­های پیشایندشده به­طور عمده گروه اسمی هستند.  

ساخت اطّلاع, پیشایندسازی, کلام, شنونده, جملات ساده