عبدالحسین حیدری - استادیار گروه زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان.

پژوهش حاضر سلسله­مراتب قرض­گیری زبان ­ترکی­ آذربایجانی از زبان فارسی را مطالعه کرده است. داده­ها به­شیوۀ کتابخانه­ای و میدانی گردآوری شده است. بخش عمدۀ داده­ها را تعاملات زبانی گویشوران ترکی ­آذربایجانی­ مناطق مرکزی استان اردبیل تشکیل می­دهد. تحلیل داده­ها نشان می­دهد که گویشوران ترکی آذربایجانی افزون ­بر الگوهای جملات مرکّب زبان خود، با قرض­گیری تکواژهای دستوری از الگوهای جملات مرکّب زبان فارسی نیز در پاره­گفتارهای خود استفاده می­کنند؛ همچنین گروه­های اضافه و ملکی فارسی فراوانی به­صورت ترکیب­های قرضی در ترکی­ آذربایجانی به­کار می­روند، امّا هنوز ساخت اضافه و ملکی فارسی به‌صورت یک وام ­الگو به ترکی­ آذربایجانی وارد نشده است. گروه­های حرف­ اضافه و پسوند – تر زبان فارسی نیز به­مثابۀ عناصر رمزگردانی ­شده در گفتار دوزبانه­ها نقش­آفرینی می­کنند و با توجّه به معیار تمایز قرض­گیری از رمزگردانی، نمی­توان آن­ها را عناصر قرضی درنظر گرفت. ارزیابی نتایج پژوهش در چارچوب سلسله­مراتب تغییرات حاصل از تماس زبانی و پیشرفت همگرایی استولز و استولز (1996) نشان می­د­هد که الگوی پیوند بندهای جملات مرکّب ناهم­پایۀ زبان فارسی در ترکی آذربایجانی تثبیت شده است، امّا وام­گیری الگویی هنوز در سطوح دیگر ساخت زبان ترکی ­آذربایجانی، ازجمله ساخت گروه­ها و واژه­ها اتّفاق نیافته است.  

سلسله ­مراتب قرض­گیری, فارسی, ترکی­ ­آذربایجانی, تماس زبانی, رمزگردانی