طاهره افشار - استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
سروش زارعی - کارشناسارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

پژوهش پیش رو افعال مرکّب را در گویش کلهری زبان کردی، با تکیه بر آثار ادبی معاصر بررسی کرده است. بررسی‌ها نشان داد که با توجّه به محدودیت افعال ساده در بیان معانی مختلف، افعال مرکّب و پیشوندی، این خلأ را در زبان پر می‌کنند؛ یعنی افعال ساده با ترکیب­شدن با عناصر موجود در زبان ازجمله اسم، صفت، قید، پیشوند و... ترکیبات واحدی را می‌سازند. این ترکیبات واحد که معانی فعلی دارند، بخش مهمّی از زبان را تشکیل می‌دهند. در پژوهش حاضر ساختواژی گویش کلهری بررسی می‌شود. داده‌های پژوهش به‌صورت توصیفی و کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده و برای این منظور از کتاب‌های شعر کردی و ضبط گفتار گویشوران بومی استفاده شده است؛ سپس داده‌های جمع‌آوری‌شده با نظریات مهمّی که دربارة افعال مرکّب وجود دارد، مطابقت داده و تجزیه‌وتحلیل شدند. در کردی کلهری ترکیبات فعلی، گاهی درون­مرکز و انباشتی و گاهی نیز خارج از خود ترکیب و به‌صورت برون‌مرکز و اصطلاحی، قابل تشخیص هستند؛ همچنین بررسی داده‌ها بیان­گر این است که برخلاف زبان فارسی معیار که در آن افعال مرکّب به‌صورت هسته پایانی هستند، در کردی، افعال مرکّب می‌توانند به هر دو صورت هسته­پایانی و هسته­آغازین وجود داشته باشند. ازنظر تاریخی نیز می‌توان گفت که افعال مرکّب کردی همانند فارسی رو به گسترش بوده و هستند.

فعل ساده, فعل مرکّب, ترکیبات فعلی, گویش کلهری, آثار ادبی معاصر