محمد راسخ مهند - دانشیار، دانشگاه بوعلی سینا
زانیار نقشبندی - دانشجوی دکتری، دانشگاه بوعلی سینا

حـالت­نمایی افتـراقی پدیده­ای در نظام صرفی زبان‌هایی است که مشخّصۀ حالت را به­شکل آشکار و به­وسیلۀ وندهای تصریفی بر روی گروه‌های اسمی نمایش می‌دهند. این پدیده در زبان‌های دارای نظام حالت مفعولی، به شکل حالت‌نمایی افتراقی سازۀ مفعول و در زبان‌های واجد نظام کنایی، به شکل حالت‌نمایی افتراقی سازۀ فاعل است. این مقاله ضمن معرّفی و توصیف موارد فاعل‌نمایی و مفعول‌نمایی افتراقی در گویش هورامی، شرایط ظهور این پدیده‌ها را در ساخت‌های کنایی و مفعولیِ این گویش تبیین می­نماید. در این راستا، با معرّفی قدرت موضوعات فعلی و نحوۀ محاسبۀ آن در ساخت‌های مفعولی و کنایی، نشان می‌دهیم که تفاوت در میزان قدرت موضوعات فعلی موجب پدیدآمدن حالت‌نمایی افتراقی در این گویش می‌شود؛ بدین معنا که تنها موضوعات فعلی قوی و برجسته میزبان پایانۀ صرفی حالت‌نما هستند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهند که حالت‌نمایی آشکار در ساخت‌های مفعولیِ گویش هورامی برای بازشناسی روابط دستوری و در ساخت‌های کنایی این گویش جهت بازنمایی برجستگی کلامی سازۀ گیرندۀ تکواژ حالت‌نما به کار می‌رود.

گویش هورامی, حالت, مفعول‌نمایی افتراقی, فاعل‌نمایی افتراقی, قدرت موضوع