مهرزاد منصوری - دانشیار، دانشگاه شیراز

فعل سبک فارسی یکی از مقولاتی است که پژوهش‌های قابل توجّهی را در مباحثی چون فعل سببی، انضمام، فعل مرکّب، ساختار موضوعی و ساخت مجهول به خود اختصاص داده‌است. در عموم بررسی‌هایی که در خصوص فعل سبک در افعال مرکّب صورت گرفته‌است افزایش و کاهش ظرفیت فعل و ساختار موضوعی آن بیشتر مدّ نظر قرار گرفته‌است. یکی از جنبه‌های قابل بررسی در فعل سبک میزان واژگانی­بودن این فعل در ترکیبات متفاوت است. این پژوهش می‌کوشد تا نحوۀ سبک شدن فعل سبک را در افعال مرکّب مورد بررسی قراردهد. در این پژوهش فعل سبک از دو منظر هم‌نشینی با اجزاء غیرفعلی و جانشینی با صورت‌های متفاوت آن مورد بررسی قرار گرفته‌است. این پژوهش نشان می‌دهد که افعال سبک فارسی نه­تنها در مقایسه با هم به­لحاظ واژگانی و سبک بودن بر روی یک پیوستار قرار می‌گیرند، به­لحاظ هم­نشینی با اجزاء غیر فعلی متفاوت نیز به صورت‌های متفاوت سبک شده‌اند. در این پژوهش طرحی موسوم به طرح بادبادکی ارائه شد که میزان سبک شدن فعل سبک فارسی را در دو محور افقی (هم­نشینی) و عمودی (جانشینی عنصر غیر فعلی)، به تصویر می‌کشد.

فعل سبک, فعل مرکّب, گزاره‌های مرکّب, ساخت موضوعی, انضمام