درباره یارانه انرژی در ایران (۴ . تصویر مصرف آب شرب و پیامدهای اصلاح یارانه آب در اقتصاد ایران)

هدف تدوین این گزارش ارائه تصویری از مصرف آب شرب در کشور و بررسی آثار و پیامدهای اقتصادی اصلاح یارانه این بخش است. تامین آب شرب از مهمترین وظایف حاکمیت هر کشور است. در ایران به دلیل محدودیت منابع آب از یک طرف و همچنین مشکلات مربوط به زیرساخت های تامین آب شرب از طرف دیگر، همواره تامین آب شرب با چالش هایی همراه بوده است. میزان مصرف آب شرب شهری در کل کشور برابر با ۴۶۲۵ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۶ بوده است. همچنین براساس آخرین آمار و ارقام موجود متوسط قیمت فروش و قیمت تمام شده در کل کشور به ترتیب معادل ۵۳۰۲ و ۱۲۰۳۷ ریال بهازای هر مترمکعب است که نشان میدهد قیمت فروش فقط ۴۴ درصد قیمت تمام شده را پوشش میدهد. شایان ذکر است میزان آب به حساب نیامده (مجموع تلفات واقعی و ظاهری) در کشور حدود ۲۵ درصد است که میزان چشمگیری را نشان میدهد. به دلیل اختلاف بین قیمت فروش و  قیمت تمام شده آب شرب، دولت به مشترکان آب شرب به طور غیرمستقیم یارانه میدهد. با توجه به قیمت آب شرب و میزان مصرف در طبقات مختلف مشخص میشود که در طبقات مصرف صفر تا الگو و الگو تا دو برابر الگو، قیمت فروش آب به نحو چشمگیری از قیمت تمام شده آن کمتر است. به عبارت دیگر، به دو طبقه زیر الگو و الگو تا دو برابر الگو یارانه تعلق می گیرد. برای طبقه بیش از دو برابر الگو قیمت فروش از قیمت تمام شده بیشتر است، به عبارت دیگر مشترکان این طبقه نه تنها یارانه ای دریافت نمی کنند، بلکه جریمه نیز می شوند. در این گزارش برخی از سناریوها برای تصحیح قیمت های آب شرب در طبقات مختلف برای توزیع منطقی یارانه بین طبقات مصرف بررسی می شوند. در ارائه این سناریوها این موضوع مدنظر قرار می گیرد که وضعیت قیمت فروش و یارانه پرداختی طبقه زیر الگوی مصرف مشابه وضع موجود باقی بماند. به عبارت دیگر قیمت آب شرب خانوارهای طبقه زیر الگوی مصرف بدون تغییر باقی بماند، قیمت آب شرب خانوارهای طبقه الگو تا دو برابر الگو، تا حد امکان به قیمت تمام شده نزدیک شود و یارانه خانوارهای این طبقه کاهش یابد و خانوارهای با مصرف بیش از دو برابر الگوی مصرف جریمه شده تا بخشی از یارانه پرداختی سایر طبقات جبران شده و همچنین این امر به کاهش مصرف آنها نیز منجر  شود. در سناریوهای اول، دوم، سوم و چهارم قیمت فروش آب در طبقات مختلف به گونه ای در نظر گرفته شده است که علاوهبر تحقق اهداف فوق الذکر، یارانه پرداختی آب شرب به ترتیب ۲۵ ، ۵۰ ، ۷۵ و ۱۰۰ درصد کاهش داشته باشد. با توجه به برخی پیشفرضها مانند الف( قیمت آب شرب خانوارهای طبقه زیر الگوی مصرف بدون تغییر باقی بماند، ب( قیمت آب شرب خانوارهای طبقه الگو تا دو برابر الگو، تا حد امکان به قیمت تمام شده نزدیک شود و ج( خانوارهای با مصرف بیش از دو برابر الگوی مصرف جریمه شده تا بخشی از یارانه
پرداختی سایر طبقات جبران شود، سناریو دوم یعنی کاهش ۵۰ درصدی یارانه بالای الگوی مصرف به عنوان سناریو برتر پیشنهاد میشود. بر اساس این سناریو، بهای پرداختی هر متر مکعب آب برای خانوارهایی که در طبقه صفر تا الگوی مصرف قرار دارند برابر با ۲.۱۲۲ ریال، برای خانوارهایی که در طبقه الگو تا دو برابر الگو هستند برابر با ۷.۷۷۸ ریال و برای خانوارهایی که در طبقه بیش از دو برابر الگو قرار دارند برابر با ۲۳.۳۳۱ ریال خواهد بود. با اجرای این سناریو، وضعیت ۵۷ درصد خانوارها هیچ تغییری نمی کند، ۳۷ درصد خانوارها برابر ۸۰ درصد قیمت تمام شده آب را میپردازند و ۶ درصد خانوارها نیز تقریبا معادل دو برابر قیمت تمام شده آب را پرداخت می کنند.