ریحانه زارع ده آبادی - دانشجوی دکتری گروه فقه و حقوق جزا، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد

کرامت ذاتی، آن شرافت، حیثیت، انسانیت و منزلتی است که تمام انسان ها به طور فطری و مساوی از آن بهره مند می باشند. به عبارت دیگر این نوع کرامت قابل اکتساب یا سلب نمی باشد، بلکه کرامتی است که انسان با توجه به انسانیت خود از آن ها بهره می گیرد و هیچ شخص یا قدرتی نمی تواند آن را از وی صلب نماید. حقوق متهم از جمله کرامت ذاتی انسان هاست که برای همه انسان ها ثابت و پایدار است و قابل سلب نمی باشد. متهم به واسطه اتهامی که به وی منتسب است از دیدگاه اکثریت جامعه، انسانی است که اعتبار و احترام و منزلت خود را از دست داده است و با سایر انسان ها برابر نمی باشد. هر اندازه اتهام منتسب به وی شدید باشد به همان اندازه از شدت اعتبار او کاسته می شود. غافل از اینکه متهم نیز یک انسان است و ارتکاب جرایم نیز توسط انسان هاست و انسان هر اندازه با وجدان، با اخلاق و با ایمان باشد، این امکان وجود دارد که روزی در معرض اتهام واقع شود و مجبور به دفاع از خود گردد. کرامت ذاتی انسان در فرآیند دادرسی کیفری با ارائه معیارها و ضوابطی مثل عدالت، آزادی، برابری و انصاف و منع رفتارها و مجازات های ظالمانه و غیر انسانی، خودسرانه و همچنین منبع شکنجه و آزار و به طور کلی استفاده از ابزاری از انسان بزهکار و بزه دیده در فرآیند کیفری، حاکمت کیفری مطلق و انحصاری دولت ها را محدود کرده است. در این نوشتار ضمن اشاره به مفهوم و مبانی نظری کرامت و حیثیت افراد، آثار و جایگاه حیثیت و کرامت انسانی در حقوق کیفری و همچنین رویکرد نظام عدالت کیفری ایران نستبت به این موضوع، مورد بررسی قرار گرفته است.

کرامت انسانی، حیثیت، حقوق کیفری، حقوق بشر، دادرسی